NOWA RUDA - przewodnik historyczno turystyczny

Nowa Ruda, S�upiec, Drogos�aw - nazwy miejscowo�ci, herby, piecz�cie

Nowa Ruda

Von dem Neuven rode (1337)
Newenrode (1352, 1360, 1384, 1388,1423, 1434, 1524)
Neuvenrode (1386)
Newenrod (1360)
Nevinrode (1369)
Nowinrode (1350,1352)
Neurode (1500, 1534, XVIII - XX w.)


Niemiecka nazwa Nowej Rudy była wyjaśniana w sposób dwojaki. Według J. Wittiga nazwa ta związana jest z germańską kulturą, a jej człon "rode" był powszechnie stosowany na Śląsku i wywodził się od łacińskiego słowa radius (promień). Wittig wskazywał położenie Nowej Rudy na osi północ-południe i pod świętym kątem 60 stopni w odniesieniu do Wielkiej Sowy, rzekomego miejsca pogańskiego kultu Słońca.

Druga teza (według Klemenza) dotycząca nazwy "rode" wywodzi się od czasownika "roden" (trzebić, karczować), a pierwszy człon Neu oznaczał nową miejscowość. Stąd też nazwa kojarzy się z "karczunkiem", do którego nawiązuje również herb miasta.

W oparciu o powyższe nazwy można sądzić, że polska nazwa "Nowa Ruda", obowiązująca od 1945 r., jest niezręcznym tłumaczeniem niemieckiej nazwy z 1337 r. Mimo że w tej formie była znana przed II wojną światową (Podręczny Słownik Geograficzny, Warszawa 1927, gazeta "Światowid", nr 28, 1930), nie ma nic wspólnego z jej pierwotnym znaczeniem i jest obca lokalnej tradycji. Zamiast z "karczunkiem" kojarzy się z występowaniem np. rud metali, co próbowano wiązać ją z rzekomo istniejącym tu kopalnictwem rud żelaza. Teza ta nie wytrzymuje krytyki naukowej. Chcąc nadać nazwie charakter pierwotny, dzisiejsza "Nowa Ruda" musiałaby się nazywać np. "Nowa Poręba".

Pierwsze, aczkolwiek nie do końca sprawdzone informacje na temat herbu i pieczęci Nowej Rudy miały pochodzić z dokumentu z 1416 r. Tezę tę wysunął J. Kögler, który ponoć widział na skrawku pergaminowego dokumentu "kompletnie nieczytelną pieczęć woskową".

Być może miasto wówczas posiadało swój własny herb i pieczęć, lecz wizerunki ich są nam nieznane.

Z wyglądem noworudzkiego herbu spotykamy się dopiero w I poł. XVI w. Z tego okresu pochodziła mała pieczęć, której pole tarczy przedstawiało ścięty pień drzewa z silnie akcentowanymi korzeniami. Z tej racji, iż wszystkie kształty herbów musiały zatwierdzać panujący władca, można sądzić, że herb z wizerunkiem wykarczowanego korzenia drzewa był pierwotnym i jedynym w całej historii miasta.

Pierwotny herb miasta według tezy kronikarza R. Stillfrieda przedstawiał korzeń drzewa koloru srebrnego, umieszczony na czerwonym tle. Kształt i jego kolor przetrwały na pewno do 1937 r., być może i do 1945 r.

W obecnym herbie wykarczowany pień drzewa jest koloru żółtego, a tło pozostało czerwone. Jest to symbol lokalnej czerwonawej ziemi, pochodzącej z zawierającej związki żelaza czerwonej skały piaskowcowej. Ten herb wskazuje, że noworudzka osada powstała na świeżo wykarczowanym terenie, a silnie akcentowane korzenie mogą świadczyć o ciężkiej pracy pierwszych osadników.

Wspomniana wyżej pieczęć pochodziła z I poł. XVI w. i miała 24 mm średnicy. W jej otoku wyryta była treść: IN: GESIGIL: ZU: NEWROT. Kolejna pieczęć o średnicy 25 mm pochodziła z 1549 r. Przedstawiała pień ściętego drzewa, pod tarczą data „1569”, w otoku napis: IN: SIGEL: ZU: NEWRODT

Z 1617 r. pochodzi pieczęć (śr. 31 mm) z pniem w polu tarczy i napisem: SIGILL: DER: STAT: NEWROT: 1617.

Największą pieczęcią (śr. 40 mm) była pieczęć pochodząca z II poł. XVII w. Poza pniem i bezmyślną datą „1549” posiadała w otoku napis: SIGILLUM: CIVITATIS: NEORODENSIS

Miasto posiadało także pieczęcie sądowe, które pochodziły z XVII lub XVIII w. Pieczęć sądowa Nowej Rudy z tego okresu (śr. 23 mm) posiadała napis: DER: STAT: NEIRODE: GERICHTSIGIL, a zamiast ściętego pnia miała tylko inicjały „NR” ujmowane w kształcie monogramu. Istniała również pieczęć owalna (26/22 mm) z datą „1822”

do góry

GALERIA - Noworudzkie herby i piecz�cie

Słupiec

Slegelis villa (1327)
Slegilisdorf (1330)
Slegilsdorf (1345)
Slegelsdorf (1370)
Slegel ( 1410)
Schlegeldorf (1417)
Schlegl (1490)
Schlegel (1406, 1440, 1789 - 1945)

Nie ma konkretnej tezy dotyczącej pochodzenia niemieckiej nazwy dzisiejszego Słupca. Klemenz twierdził, że nazwa „slegel” oznacza przedmiot do bicia bydła, który używany był także w górnictwie. Wittig uważał, że nazwa powstała od wyrazu Schlag, oznaczającego wyciętą część znajdującą się na zrębie lasu, natomiast Just sądził, że nazwa wsi wywodzi się od nazwiska rodziny Slegil, wzmiankowanej niejednokrotnie w tym czasie w źródłach dotyczących dziejów Ziemi Kłodzkiej.

Zaraz po II wojnie światowej miejscowość nazwano Szlagowo, a następnie Słupiec. Nazwa ta jest obca lokalnej tradycji. Być może do niemieckiej nazwy Słupca nawiązywał wizerunek herbu wsi, znany od przełomu XIX i XX w. Przedstawia pień drzewa przełożony trzema poprzecznymi belkami, z którego wystają rosnące gałązki. Znana jest również pieczęć sądowa z 1705 r.
GALERIA - S�upiec na starej fotografii

do góry

Drogosław

Cunczendorf (1352)
Conzendorf (1414)
Cunczendorf (1631)
Cunzendorf bei Newrode (1631)
Kunzendorf (1482, 1524, 1560, 1765 - 1945)

Niemiecka nazwa wsi pochodzi prawdopodobnie od skrótu imienia Konrad (Cunze), co oznaczało wieś Konrada. Według niemieckich hipotez (H. Wittwer) Cunze to pełnomocnik właściciela majątku, który wskazywał osadnikom ziemię, wykonywał pomiary łąk, regulował zabudowę miejscowości i zabezpieczał stosunki prawne.

PPo II wojnie światowej osada nazywała się najpierw Kunowo, a potem Drogosław. Ta ostatnia nazwa jest obca lokalnej tradycji.
Brak informacji na temat herbu i pieczęci

GALERIA - Drogosław na starej fotografii

do góry