Nowa Ruda - dolne miasto: ul.Fredry, ul.Sportowa
ul. Aleksandra Fredry
Mühlplatz (1855)
Theaterstraße (1889)
Braunauerstraße (1938)
Ta ulica stanowi naturalne przedłużenie trasy prowadzącej z Nowej Rudy przez Włodowice do Radkowa i Broumova. Tędy też, gdy jeszcze nie było górnego miasta, jechało się także do Kłodzka. Ulica zaczynała się przy zjeździe z tzw. Kamiennego Mostu i prowadziła wzdłuż prawego brzegu Włodzicy. Ostatnia nazwa ulicy powstała po zakończeniu konferencji monachijskiej, która miała miejsce końcem września 1938 roku, kiedy to przyłączono obszary należące do Czechosłowacji, a zamieszkałe w większości przez ludność niemiecką. Wśród nich znajdował się także obszar Ziemi Broumovskiej. Stąd też nazistowskie władze Nowej Rudy nadały jej nazwę ul. Broumovskiej, która prowadziła do celnicy w ówczesnym Tłumaczowie, a następnie Broumova. Granicę państwową przesunięto z grzbietu Gór Suchych na Broumovskie Ściany, a posterunek celny zlikwidowano. Ziemia Broumovska została ponownie zespolona z Ziemią Kłodzką, ale już pod panowaniem III Rzeszy.
do góry
Dom Antona Michaela Wolfa, ul. Fredry 1
 Powstał prawdopodobnie w końcu XVI wieku, na początku wieku XVIII należał do jednego z bogatszych noworudzkich sukienników, Antona Michaela Wolfa, który prowadził interesy handlowe z kupcami z Hamburga, a także handel zamorski, o czym może świadczyć znajdujący się na narożniku budynku sfinks z uskrzydloną głową.
Budynek przebudowywano raz około połowy XIX wieku, ponownie na początku XX wieku, kiedy należał do spokrewnionej z Wolfami rodziny Wunsch, której służył nie tylko jako budynek mieszkalny, ale także od 1909r. jako dom towarowy.
Podczas ostatniej przebudowy z około 1920r. otrzymał nową dekorację fasady wykonaną z ceramicznych plakiet z przedstawieniami środków transportu z lat 30. XIX wieku oraz początku XX wieku.
Obecnie w dolnej części znajduje się bar piwny.
do góry
Dawna gospoda "Zum Goldenen Stern" ("Pod Złotą Gwiazdą"), ul. Fredry 6
 Powstał prawdopodobnie w miejscu dawnej ujeżdżalni konnej w latach 1800 - 1807. Cenną rzeczą tego budynku są sklepienia, którymi nakryto wnętrza przyziemia i korytarz piętra. Cenne są również dwa późnobarokowe portale, jeden z datą - 1800, drugi z datą - 1807. Znajdujący się na jednym z nich inicjał O dotyczy znanej noworudzkiej rodziny Opitzów. W okresie przedwojennym znajdowała się tam gospoda "Zum Goldenen Stern", ("Pod Gwiazdą"). W czasach późniejszych lokal ten był znany jako piwiarnia "Pod Beczką". Obecnie znajduje się tam jadłodajnia świdnickiego "Caritasu".
do góry
Dawny młyn, obecnie dom - ul. A. Fredry 15
 Prawdopodobnie w tym miejscu znajdował się wymieniany w dokumencie z 1352r. młyn, należący wówczas do sąsiedniej wsi Włodowice, który stanowił w tym roku ówczesną granicę Nowej Rudy. Był to młyn dominialny, który przed 1807 rokiem został sprzedany i zmienił swoje przeznaczenie. W czasie przebudowy w końcu XIX wieku nadbudowano go o dwie kondygnacje. W dolnej części znajdują się placówki handlowe, w górnej mieszkania.
do góry
Dawny teatr miejski - ul. A. Fredry 17
Noworudzkie stowarzyszenie teatralne zostało powołane przez miłośników tej sztuki w 1811 roku. Pierwszą scenę teatralną urządzono w winiarni Wolfa, druga powstała w jednym z domów rynkowych, którą przeniesiono do tzw. Domu Niemieckiego ("Deutsches Haus", Rynek nr 18). W roku 1830 ponownie przeniesiono ją, tym razem do lokalu "Taberne" (ob. restauracja "Kameralna"). Drugi noworudzki teatr założony został w domu Klambtów. Miał on charakter amatorski, stąd też oba teatry połączyły w 1836 roku, a w dwa lata później ich siedziba przeniesiona została na ul. Kościelną do starego domu gminy miejskiej, którego właścicielem była tzw. Kasa Ubogich. Po rozbudowie tego domu w 1939r. dzierżawiący go mieszczanie założyli resursę teatralną. W roku 1875 Kasa Ubogich sprzedała budynek przy ul. Kościelnej i kupiła nowy przy ob. ul. A. Fredry (dawniej to miejsce nazywało się Mühlplatz, czyli Plac Młyński). Budynek teatru wzniesiono około poł. XIX wieku. W trakcie jego przebudowy w 1877r. urządzono w nim scenę i widownię, a część wnętrz przekazano restauratorowi, który 1892r. kupił cały ten obiekt.
W latach ok. 1945-1989 było w nim kino, następnie znajdował się w nim niewielki zakład, w którym produkowano radioodbiorniki samochodowe firmy "Accord". Po upadku zakładu znajdował się w nim sklep meblowy, następnie lokal gastronomiczny. Budynek zachował skromny wystrój w stylu bardzo uproszczonego klasycyzmu elewacji.
do góry
Dawna rzeźnia miejska - ul. A. Fredry 18 - 20 i 22
Budynki rzeźni powstały około 1889r. na gruncie należącym wówczas również do sąsiedniej wsi Włodowice. Jako obiekt prywatny składały się z kilku wolno stojących budowli. Rozbudowane w 1892 roku, w 1895 kupione przez miasto, rok później zostały do niego włączone. Rzeźnia znajdowała się również w nich po wojnie.
Obecnie obiekty należą do firmy meblarskiej "Ponefa". Obok nich budynek dawnej restauracji "Vier Löwen" ("Pod Czterema Lwami"). Po wojnie przez długie lata znajdowała się tu restauracja "Sudecka".
do góry
Miejskie kąpielisko ze stadionem i schroniskiem młodzieżowym - ul. A. Fredry i Sportowa
 Pierwsze kąpielisko w Nowej Rudzie powstało przy obecnej ul. Cichej w dolinie rzeki Woliborki w 1910 roku. Odnowiono je w 1928r. Natomiast kąpielisko z niewielkim placem zabaw przy obecnej ul. A. Fredry (wówczas to miejsce nazywało się placem Jahna, Jahnplatz) powstało w 1928 roku. Ówczesne schronisko młodzieżowe uroczyście otwarto 27.07.1929 roku. Obecny wygląd kąpieliska i stadionu zawdzięczamy ich rozbudowie, co było możliwe dzięki wykupieniu przez miasto w 1928r. od właściciela fabryki we Włodowicach Górnych terenu pod jego rozbudowę. Jednak brak informacji w kronikach oraz zachowane dokumenty ikonograficzne wskazują, iż miało to miejsce w latach 30 XX wieku, po dojściu do władzy w mieście NSDAP.
Noworudzki stadion był świadkiem smutnej dla mieszkańców miasta uroczystości. 10 maja 1941r. miał miejsce w ówczesnej kopalni "Ruben" tragiczny wyrzut dwutlenku węgla, w wyniku którego zginęło 187 górników. Według naocznego świadka ceremonia pogrzebowa odbywała się właśnie na stadionie, gdzie złożono przywiezione na ciężarówkach trumny z poległymi górnikami. W oczekiwaniu na przyjazd ministra pracy III Rzeszy dr. Roberta Leya nadleciał samolot i zrzucił wprost na środek stadionu ogromny wieniec ze swastyką na spadochronie . Z ministrem Leyem przyjechało też paru generałów niemieckich oraz kardynał wrocławski, prawdopodobnie Adolf Bertram. Po przemówieniu Leya, który m. in. powiedział, że górnicy "zginęli po to, byśmy my mogli żyć", i mszy św. ładowano trumny na podjeżdżające samochody, za którymi szły rodziny. W międzyczasie grały orkiestry górnicze z całego Śląska.
Po II wojnie światowej stadion stał się siedzibą Górniczego Klubu Sportowego "Piast" Nowa Ruda, a byłe schronisko młodzieżowe stało się domkiem klubowym. Stadion ten był miejscem największych sukcesów drużyny piłkarskiej GKS "Piast" Nowa Ruda, które dwukrotnie reprezentowała miasto w II lidze piłkarskiej. Miało to miejsce w latach 1957 - 59 oraz 1986 - 1988 . Obecnie drużyna już KS "Piast" Nowa Ruda gra w lidze okręgowej.
Basen był w zarządzie noworudzkiego OSiR -u, a po jego rozwiązaniu w 1991r. przeszedł w ręce prywatne.
do góry
 Budynek położony powyżej stadionu sportowego, wzniesiony w 1938 roku, do 1945r. znajdowała się w nim noworudzka siedziba faszystowskiej organizacji młodzieżowej "Hitlerjugend".
Obecnie mieści się w nim Szkoła Podstawowa nr 2 im. Janusza Korczaka.
Do tworzenia Publicznej Szkoły Powszechnej nr 2 w Nowej Rudzie przystąpiono w listopadzie 1945 roku, pracę zaczęła 4 grudnia początkowo w budynku Szkoły Podstawowej nr 1. Uczyło się w niej 81 uczniów. 14 stycznia 1946r. poświęcono obecny budynek, a dokonał tego uczący w tej szkole religii pierwszy noworudzki kapłan polski ks.Józef Listopad. 2 czerwca szkoła otrzymała swój sztandar. Liczba uczniów systematycznie rosła, tworzono nowe oddziały.
W 1948r. zawiązała się w szkole spółdzielnia uczniowska "Przyszłość" pod kierownictwem Janiny Lewinowskiej. W 1950r. szkoła otrzymała dodatkowy lokal na świetlicę szkolną przy ul. A. Fredry 22, gdzie działał SKS. W grudniu 1956r. szkoła otrzymała drugi budynek przy ul. Fredry 45 (wzniesiony w 1868 r.) po zlikwidowanej Szkole Przysposobienia Zawodowego (uczyły się tam przyszłe tkaczki, część z nich mieszkała obok w internacie, budynek przy ul. Fredry 47, obecnie Państwowy Dom Dziecka).
W szkole było 5 sal lekcyjnych i sala teatralna, która służyła za salę gimnastyczną. W 1965r. na terenie szkoły powstał szczep harcerski. "Dwójka" stała się szkołą ośmioklasową w 1966r. Spowodowało to brak sal lekcyjnych. Mimo to szkoła odnosiła wiele sukcesów, m. in. w zawodach piłki nożnej oraz w występach chóru szkolnego, prowadzonego przez Danutę Korzeniowską.
W 1978r. szkoła otrzymała dwa pomieszczenia na oddziały "0" w pawilonach na Osiedlu Piastowskim. W 1982r. utworzono klasę sportową o zwiększonej ilości godzin wychowania fizycznego, kierowaną przez Wandę Zdrzałkę i Stanisława Łukasika, która odnosiła znaczące sukcesy we wszelkich rozgrywkach sportowych, a od września 1986r. klasy "siódme" i "ósme" zostały przeniesione do Liceum Ogólnokształcącego (jako Szkoła Podstawowa nr 4) i podlegały dyrekcji liceum. Była to decyzja powszechnie niezrozumiała, jednak w odczuciu zarówno rodziców jak i nauczycieli, podyktowana była czynnikami politycznymi. Podczas obchodów 50-lecia szkoły w 1996r. nadano jej patrona. Po wcześniej przeprowadzonym plebiscycie zwyciężyła osoba Janusza Korczaka, bowiem "ukochał dzieci, które świat dorosłych obdarzył głodem, chłodem i przekleństwem". Podczas uroczystości odsłonięto tablicę poświęconą patronowi, szkoła otrzymała też sztandar.
W czasie istnienia szkoły zarządzali nią następujący kierownicy i dyrektorzy:1945 - 1954 Kazimierz Sitkowski
1954 - 1955 Ludwika Kosecka
1955 - 1960 Stanisław Nowak
1960 - 1961 Halina Suskiewicz
1961 - 1971 Maria Pękalska
1971 - 1978 Zdzisław Czerw, Elżbieta Nowosławska, Jadwiga Czekańska, Janina Felisiak, Janina Jek, Mirosław Grenda, Krystyna Wojtoszek
1978 - 1983 Janina Grysiewicz
1983 - 1984 Henryka Czarnecka, Elżbieta Nowosławska
1984 - 1985 Karol Wojtoszek
1985 - 1991 Halina Krajewska - Rudy
1991 - 2006 Danuta Nowak - Saj
2006 - Urszula Kamińczak-Podgórna
do góry
|
