Zarys dziejów przemysłu w rejonie Nowej Rudy - górnictwo (po roku 1945)
Brak zniszczeń w czasie działań wojennych w 1945r. sprawił, że bezpośrednio po ich zakończeniu kopalnie noworudzkie natychmiast podjęły wydobycie węgla. W skład przejętego w dniu 9 maja 1945r. przedsiębiorstwa "Neuroder Kohlen und Thonwerke" wchodziły 3 kopalnie: "Ruben" ("Piast") jako kopalnia węgla kamiennego i łupku ogniotrwałego z zakładem przeróbczym, prażalnią łupku ogniotrwałego i tartakiem; "Rudolf" ("Bolesław"), oraz kopalnia węgla kamiennego; "Johann Baptista" ("Słupiec") z tartakiem. Ponadto pod zarząd kopalń wchodziły warsztaty mechaniczne w Przygórzu, noszące nazwę "Huta Barbara" oraz majątek rolny "Zacisze".
W okresie od 9 maja do końca czerwca 1945r. noworudzkie kopalnie znajdowały się pod zarządem Armii Czerwonej, a następnie w ramach Dolnośląskiego Zjednoczenia Przemysłu Węglowego w Wałbrzychu przeszły pod nadzór Centralnego Zarządu Przemysłu Węglowego.
Park maszynowy kopalń i zakładów towarzyszących był przestarzały, a maszyny wyeksploatowane. Urządzenia eksploatowane przez wiele lat wymagały modernizacji i wymiany.
Początkowo załogi kopalń noworudzkich stanowili w większości górnicy niemieccy. Wymiana załóg na polskie następowała stopniowo, przy czym w wielu przypadkach rozpoczynający pracę Polacy nie mieli przygotowania do zawodu górniczego. Udział górników niemieckich wynosił:
w roku 1945 - 88%
w roku 1946 - 40%
w roku 1950 - 23%
w roku 1953 - 15%
w roku 1955 - 8%.
Przed zakończeniem wojny, w kwietniu 1945r. w kopalniach noworudzkich pracowały 3 064 osoby, natomiast po zakończeniu działań wojennych w maju 1945r. tylko - 2 211, a w czerwcu - 1 766 osób. W konsekwencji wydobycie węgla spadło z 53,5 tys. ton w kwietniu do ponad 19 tys. ton w maju i 11,6 tys. ton w czerwcu. Od lipca 1945r. następował wzrost wydobycia. Wydobycie węgla w 1945r. wyniosło prawie 380 tys. ton, w 1946r. ponad 480 tys. ton i systematycznie wzrastało, by w latach 70 -tych osiągnąć 1, 2 mln ton. Rekordowym rokiem był rok 1976, kiedy wydobyto prawie 1,29 mln ton przy zatrudnieniu ponad 6 tys. osób.
Od marca 1946r. w kopalni "Nowa Ruda" wznowiono wydobycie i prażenie łupku ogniotrwałego, cennego surowca dla przemysłu materiałów ogniotrwałych. Do końca tego roku wydobyto 72 tys. ton łupku ogniotrwałego i wyprodukowano 35,6 tys. ton łupku prażonego. W 1947r. wydobyto ponad 500 tys. ton węgla i prawie 132 tys. ton łupku ogniotrwałego, z którego wyprodukowano blisko 66 tys. ton łupku prażonego. W 1948r. odpowiednio prawie 524 tys. ton węgla, 135, 6 tys. ton łupku ogniotrwałego i ponad 68 tys. ton łupku prażonego. Zatrudnienie w 1948 r. wyniosło 3 849 osób.
Z dniem 12.03.1948r. wszystkie kopalnie noworudzkie: "Nowa Ruda", "Przygórze" i "Jan" połączono w jedną kopalnię pod nazwą Kopalnia Węgla Kamiennego "Nowa Ruda". Dotychczasowe jednostki otrzymały nazwy: szyb "Piast" w Nowej Rudzie, szyb "Bolesław" w Przygórzu i szyb "Jan" w Słupcu. Huta "Barbara" została przekazana do Dolnośląskich Zakładów Naprawczych w Wałbrzychu, zaś z końcem 1949 tartaki w Nowej Rudzie i w Słupcu przekazano do Centrali Dostaw Drzewnych Przemysłu Węglowego.
W pierwszej połowie lat 50-tych wystąpiły niekorzystne tendencje w górnictwie noworudzkim, takie jak: spadek wydobycia węgla i wydajności pracy, braki materiałowe, nierealne centralne planowanie. Wzrosło jedynie wydobycie łupku ogniotrwałego i produkcja łupku prażonego. Spadkowi wydobycia starano się zapobiec poprzez wzrost zatrudnienia (w tym kobiet) pod ziemią, zatrudnianie żołnierzy, więźniów, werbowanie ludzi z rolniczych rejonów kraju, wydłużanie czasu pracy, dodatkowe zmiany wydobywcze, pracę w niedziele itp.
W dniu 1.01.1954r. z dotychczasowego szybu "Jan" utworzono samodzielną kopalnię pod nazwą Kopalnia Węgla Kamiennego "Słupiec" w Słupcu. Dotychczasowa siedziba dyrekcji kopalni w centrum miasta została przekazana władzom powiatu, a dyrekcja kopalni "Nowa Ruda" przeniosła się na szyb "Piast". Z dniem 1.01.1955r. prażalnię łupku ogniotrwałego podporządkowano Zjednoczeniu Materiałów Ogniotrwałych w Gliwicach pod nazwą Noworudzkie Zakłady Łupku Ogniotrwałego, a w dniu 1.07.57 r. ponownie wróciła ona pod zarząd kopalni. W drugiej połowie lat 50- tych nastąpiła poprawa sytuacji w kopalniach noworudzkich: zmniejszono nałożone plany produkcji, podniesiono płace, zlikwidowano dodatkowe zmiany wydobywcze, ograniczono pracę w niedziele, zlikwidowano zatrudnienie tzw. pracowników skoszarowanych, skrócono czas pracy, zadbano o przygotowanie frontu eksploatacyjnego, przeznaczono dodatkowe środki na inwestycje. Rozpoczęto wdrażanie postępu technicznego, modernizację kopalń, wprowadzanie mechanizacji procesów produkcyjnych. W tych latach kopalnia rozpoczęła i przez wiele lat prowadziła wydobycie węgla na wychodniach nieczynnej, zatopionej kopalni "Wacław"
- od czerwca 1955 r. do sierpnia 1959r. w rejonie sztolni "Wacław" w Ludwikowicach Kł.
- od stycznia 1958 r. do grudnia 1976r. w rejonie upadowej "Pniaki" w Jugowie
- od października 1960 r. (przejęcie od kopalni "Thorez") do stycznia 1974r. w rejonie upadowej "Kazimierz" w Sokolcu.
W latach 60-tych rozpoczęto rozbudowę i modernizację kopalni "Słupiec", w tym główne roboty rozcinkowe, głębienie szybów: "Nowy I" i "Nowy II" oraz budowę nowego zakładu przeróbczego i budynku BHP. Wydobycie węgla wzrosło z 560 tys. t w 1960r. do ponad 900 tys. t w 1970 roku.
1.07.1971r. nastąpiło połączenie kopalń "Słupiec" i "Nowa Ruda" w jedno przedsiębiorstwo pod nazwą Kopalnia Węgla Kamiennego "Nowa Ruda" z siedzibą w Słupcu, a od 1.01.1973 r. po połączeniu miast Słupiec i Nowa Ruda nadano nową nazwę kopalni: Kopalnia Węgla Kamiennego "Nowa Ruda" w Nowej Rudzie. Poprzednie kopalnie otrzymały nowe nazwy: pole górnicze "Piast" i pole górnicze "Słupiec". W takim układzie kopalnia funkcjonowała do końca istnienia.
Lata 70. można uznać za lata rozbudowy, rekonstrukcji i modernizacji kopalni polegające na uruchomieniu nowych poziomów eksploatacyjnych, pogłębianiu szybu "Piast II", zabudowaniu na tym szybie wieży basztowej i uruchomieniu w nim wyciągu klatkowego, a także modernizacji zakładów przeróbczych. Zlikwidowano w tych latach wyeksploatowane rejony wydobywcze: "Bolesław", "Kazimierz" i "Pniaki" przenosząc ich wydobycie na zmodernizowany rejon "Lech" pola "Piast". Poprawiło to koncentrację wydobycia oraz wskaźniki techniczno-ekonomiczne. Wzrosło wydobycie węgla z 1 021 156 ton w 1971r. do 1 211 200 ton w 1979 roku. Produkcja łupku prażonego w tych latach, ze względu na coraz mniejsze zapotrzebowanie zaczęła maleć, by ostatecznie w dniu 1.07.1980 r. całkowicie zaniknąć. Przez 35 lat prażalnia łupku ogniotrwałego dostarczyła ponad 2 mln ton surowca dla potrzeb przemysłu materiałów ogniotrwałych.
W latach 70. odnotowano dwie tragiczne katastrofy górnicze w polu "Piast", w których na skutek wyrzutów gazów i skał zginęli ludzie: 7 września 1976 r. -18 osób i 3 pażdziernika 1979 r. - 7 osób.
Lata 80. to okres realizacji szeregu inwestycji o charakterze przemysłowym, mieszkaniowym i socjalnym. Po załamaniu się wydobycia w latach 1980-81, w następnych latach kopalnia ustabilizowała produkcję w wysokości ok. 1mln ton węgla rocznie i utrzymywała ją na tym poziomie do 1989 r. W latach 80. ok. 70% wydobycia węgla kamiennego pochodziło z pola "Słupiec". Ze względu na szybkie wyczerpywanie się złoża eksploatacja z tego pola była planowana na ok. 15-20 lat (do ok. 2000-2005r.
W celu utrzymania wydobycia kopalni zaprojektowano udostępnienie znacznych zasobów węgla zalegających w nieczynnym od 1939 r. Obszarze Górniczym "Ludwikowice Kłodzkie". Istniało szereg koncepcji wznowienia eksploatacji, m. in. prowadzono już odwadnianie kopalni oraz podjęto ograniczoną eksploatację w przypowierzchniowych częściach złoża (upadowa "Kazimierz", upadowa "Pniaki", sztolnia "Wacław"), jednakże z powodu szeregu uwarunkowań (głównie ekonomicznych) oraz obaw przed zagrożeniami nie doszło do eksploatacji na większą skalę.
W wyniku zapoczątkowanych na początku lat 90. przemian społeczno-gospodarczych w kraju, rozpoczęto proces restrukturyzacji górnictwa, który zakładał m.in. likwidację Dolnośląskiego Zagłębia Węglowego i wchodzącej w jego skład kopalni "Nowa Ruda".
W 1991r. zarząd KWK "Nowa Ruda" przy akceptacji Rady Pracowniczej i wszystkich związków zawodowych działających w zakładzie przygotował 10 letni plan likwidacji kopalni powiązany z prowadzeniem restrukturyzacji przedsiębiorstwa zakładający przygotowanie ok. 1,5 tys. miejsc pracy dla zwalnianej załogi.
22 stycznia 1992r. zapadła decyzja Ministra Przemysłu i Handlu obowiązująca od 1 kwietnia 1992 r. o postawieniu w stan likwidacji podziemnej Kopalni Węgla Kamiennego "Nowa Ruda" z terminem zakończenia likwidacji w 2001r. Ustalono, że likwidacja kopalni zostanie przeprowadzona w dwóch etapach. W I etapie miała nastąpić likwidacja pola "Piast" do końca 1995r. a w II etapie likwidacja pola "Słupiec" do końca 2001 roku. We wrześniu 1994r. zakończono wydobycie węgla kamiennego w polu "Piast" i przystąpiono do likwidacji pola. W 1995r. zakończono likwidację podziemnej części pola "Piast" i zasypano szyby. W 1996r. udostępniono na polu "Piast" do zwiedzania Muzeum Górnictwa.
31 stycznia 2000r. zakończono wydobycie węgla kamiennego w polu "Słupiec". Było to zakończenie wydobycia węgla w KWK "Nowa Ruda" i w Dolnośląskim Zagłębiu Węglowym.
30 maja 2000 r zakończono likwidację wyrobisk podziemnych pod kątem przygotowania dołu kopalni do budowy podziemnego magazynu gazu. W tym roku zlikwidowano również część zakładu przeróbczego oraz sprężarki i chłodnię kominową na polu "Słupiec".
20 marca 2001 r. kopalnia została włączona do Bytomskiej Spółki Restrukturyzacji Kopalń, przestała być przedsiębiorstwem i utraciła osobowość prawną.
Bariera ekonomiczna, czyli stała nierentowność kopalni była głównym powodem podjęcia decyzji o wstrzymaniu wydobycia w 1994r. i likwidacji pola "Piast", później likwidacji pola "Słupiec", a tym samym całej kopalni "Nowa Ruda" jako ostatniej w Dolnośląskim Zagłębiu Węglowym.
do góry
|
