NOWA RUDA - przewodnik historyczno turystyczny

Nowa Ruda - Słupiec centrum

Słupiec

Slegelonis Villa (1327)
Slegelisdorf (1337)
Slegelsdorff (1345)
Slegilsdorf, Slegldorf(1354)
Slegil (1407)
Schlegel (1435)
Schlegell (1631)
Schlögel (1765)
Schlegel (1816)
Słupiec (po 1945)

Dzielnica Nowej Rudy wyrosła z wsi łańcuchowej ciągnącej się na dł. ok. 3,5km w dolinie Dzika oraz zajmującej obniżenie pomiędzy Wzgórzami Włodzickimi na pd-zach i Garbem Dzikowca na pn: -wsch., gdzie powstała przemysłowa dzielnica z kopalnią węgla. Kotlinowate obniżenie, w którym leży centrum Słupca oddzielone jest rozległymi przełęczami od Obniżenia Noworudzkiego na pn. i Obniżenia Bożkowa na pd.

Okolice Słupca zalicza się geologicznie do najbardziej interesujących w Sudetach, bowiem tworzą ją serie skał należące do tzw. depresji śródsudeckiej, posiadające bardzo złożoną budowę.
Wzgórza Włodzickie zbud są z utworów czerwonego spągowca, głównie czerwonych piaskowców ciosowych z wkładkami i warstwami zlepieńców i łupków ilastych.
Północna część Garbu Dzikowca tworzą staropaleozoiczne gabra oliwinowe i bezoliwinowe, a południową. diabazy drobno- i gruboziarniste oraz diabazy mylonityczne na kontakcie z gabrami.
Obniżenie pomiędzy tymi dwoma grzbietami zajmują górnokarbońskie warstwy wałbrzyskie i źaclerskie złożone z piaskowców, zlepieńców i łupków ogniotrwałych z pokładami węgla kamiennego.
Natomiast samo miasto i jego najbliższe otoczenie w dolinie Dzika wyścielają plejstoceńskie gliny deluwialne i rumosze skalne.

Tak złożona bud. geol. powoduje, że w okolicy Słupca występuje wiele surowców skalnych i minerałów, których część eksploatowano lub eksploatuje się do dziś. Największe znaczenie ma węgiel kamienny występujący w 19 pokładach. Są one jednak na ogół cienkie (grubszych jest tylko 7), ułożone bardzo stromo (prawie pionowo), a ponadto miejscowa kopalnia, należy do silnie gazowych. Złoża są bardzo nasycone CO2 i NH4 co powoduje stałe zagrożenie wybuchami gazów i wyrzutami skał. Niemniej są to najbogatsze pokłady w zagłębiu noworudzkim, stanowiły podstawę istnienia kopalni "Nowa Ruda". Wraz z węglem wydobywany był łupek ogniotrwały, zlegający w kilkunastu (na ogół też cienkich) pokładach.

Oprócz węgla kamiennego we Wzgórzach Włodzickich jest okresowo czynny kamieniołom czerwonego piaskowca ciosowego o wysokich walorach dekoracyjnych i budowlanych
W górnej części dol. Dzika, na zboczu Przykrzca, jest kamieniołom gabra.
Dawniej w rejonie Słupca wydobywano też złoto, ale jego zasoby okazały się niewielkie.
Złożom węgla i łupków ogniotrwałych towarzyszy wiele minerałów, m. in.: baryt, chalkopiryt z malachitem, cynober, diaspor, dickit.
W kopalni występowały też jedyne w Sudetach wody mineralne siarczanowo-chlorkowo-sodowo-bromkowe z torem o mineralizacji 16 g/1.

Najbliższe otoczenie miasta stanowią niewielkie użytki rolne, głównie łąki, sporo ogrodów ale też duże połacie nieużytków i terenów zdewastowanych przez górnictwo.

Historia

Słupiec to najstarsza osada w okolicy Nowej Rudy, istniał w pocz. XIV w. Początkowo należał do von Panawitzów, bowiem w 1337 r. w związku ze Słupcem wymieniony był Ticzko von Panvycz. Potem posiadłość należała do rodziny von Rachenau. W 1354 r. bracia Thamo, Nekusch i Arnold von Rachenau sprzedali za 50 grzywien swoją posiadłość w Słupcu braciom Ottonowi i Nielasowi von Glubosom oraz Jerkinowi von Muschin, ale jeszcze w 1359 r., po śmierci proboszcza Petra, nowy proboszcz prezentował się panom von Rachenau. Wieś nie była wówczas duża, skoro w 1384 r. płaciła tylko 7 groszy srebrnych dziesięciny.

W 1597 r. część wsi należącą do augustianów z Kłodzka przejęli osiedli na ich miejscu jezuici. Jednak już w 1629 r. odstąpili część swojej posiadłości w Słupcu baronowi von Strasoldowi za część Dzikowca.

Z pocz. XVII w. datują się pierwsze wzmianki o górn. w Słupcu Jednak najpierw podjęto wydobycie złota. W 1607 r. Hans Eickert z Podzamku odkrył tu płytko zalegające złoto. Złoże znajdowało się na gruncie niejakiego G. Donata, na głębokości zaledwie ok. 3,80 m i uważane było wówczas za najbogatsze w Czechach. Doszło nawet do sporu o prawo wydobycia pomiędzy odkrywcą i właścicielem gruntu, który rozsądzał urząd górniczy w Kutnej Horze. Złoże było jednak niewielkie i szybko się wyczerpało.
Natomiast z ok. 1621r. pochodzi wzmianka o wydobyciu w Słupcu węgla kamiennego. Jednak okres wojny 30letniej nie sprzyjał rozwojowi górn. Wieś ominęły chyba większe zniszczenia wojenne, ocalał też kośc., który zachował całe wyposażenie. W 1631 r. mieszkało w Słupcu 24 gospodarzy płacących podatki kośe. Jednak Słupiec znacznie ucierpiał podczas zarazy w 1680 r. Ponownie o kopalniach węgla w Słupcu pisano w 1681 r. przy okazji sporządzania kontraktu sprzedaży wsi, ale nic nie wiadomo o samej kopalni i wielkości wydobycia. Na większa skalę wydobycie węgla kam., a tym samym i rozwój Słupca, nastąpiło dopiero w XVIII w., kiedy to wieś należała już do największych i najludniejszych na ziemi kłodzkiej. Ok. 1708 r. główna część Słupca stała się własnością barona Pilati von Thassul zu Daxberg, wywodzącego się z Włoch. W 1742 r. baron von Pilati założył w Słupcu kopalnię "Johann Baptista", w której pracowało 8 rębaczy, była to bodaj największa kopalnia w rejonie Nowej Rudy. W 1747/48 r. wydobyto z niej 178 fur węgla. W 1748 r. działały ponadto we wsi 3 młyny wodne, a więc była to też rozwinięta osada roln.
W 1767/ 68 r. z kopalni wydobyto 457 fur węgla, a w rok później aż 1269 fur, a pracowało w niej 12 rębaczy (najwięcej w całym zagłębiu).

W 1787 r. Słupiec składał się już z 3 części. Łącznie liczył aż 237 domów. Był. tu kośc. kat., plebania i szkoła, pałac, 2 folwarki, 3 młyny wodne, 5 bielników i duża kopalnia węgla. We wsi mieszk. 24 kmieci oraz 214 zagrodników i chałupników. Cała wieś stanowiła własność barona von Pilatiego, bowiem w 1773 r. sekularyzowano dobra jezuickie. Jedynie do kośc. należał 1 zagrodnik. Słupiec był już wówczas ośr. tkactwa chałupniczego. Pracowało 21 płócienników oraz 52 tkaczy mezolanu i cajgu, było też 38 innych rzemieślników.
Rozwój Słupca postępował nadal, ale już głównie poprzez zakładanie kolonii w sąsiedztwie wsi. Rozwijały się też kopalnie. Na przełomie XVIII/XIX w. wykonano m.in. sztolnię odwadniającą o dł. ok. 5,0 km, która połączyła kopalnię "Johann Baptista" z kopalniami w Bożkowie.

W 1898 r. połączone kopalnie hr. von Pilatiego przeszły na własność gwarectwa "Neuroder Kohlen und Tonwereke". Gwarectwo to eksploatowało węgiel w kopalniach noworudzkich, a od 1877 r. także łupek ogniotrwały, który od 1880 r. wyprażano wg własnej, oryginalnej metody w piecach szybowych w Nowej Rudzie. Łupek ogniotrwały, wytrzymujący temp. do 1800 °C stanowi cenny surowiec dla przemysłu.

Rozwój górn. spowodował m.in. bud. linii kolejowej ze Ścinawki Sredniej przez Słupiec. Przeprowadzona w 1906 r. do Woliborza, połączyła się tam z oddaną w 1903 r. linią do Srebrnej Góry i dalej, tworząc łącznie tzw. kolejkę sowiogórską.

W okresie międzywojennym Słupiec był już dużym osiedlem, ściśle powiązanym z kopalnią węgla. Leżał na uczęszczanej trasie turyst., ale ze zrozumiałych względów nie stał się miejscowością letniskową, chociaż działała tu gospoda z miejscami nocl., było też sporo innych gospód i restauracji. W Słupcu działała grupa terenowa GGV, a na Górze Wszystkich Św., koło wieży widokowej, funkcjonowało schronisko turyst. Dopiero w I. 30-tych Słupiec zaczął pełnić też rolę niewielkiego letniska. W okolicy wsi nadal czynne były kamieniołomy, a przy kamieniołomie czerwonych piaskowców działał duży, znany zakład rzeźbiarski.

Po 1945 r. Słupiec został zasiedlony w części przez dość liczną grupę Polaków (głównie górników) przybyłych z Francji. Oni to głównie przejmowali i uruchamiali kopalnię, którą przemianowano na "Jan Baptysta" (rzadziej "Jan Chrzciciel"). W 1946 r. jej nazwę zmieniono na "Jan". W 1948 r. połączono ją z kopalnią "Piast" w Nowej Rudzie, ale w 1954 r. wyłączono ponownie jako KWK "Słupiec".

Wieś należała do wyjątków na ziemi kłodzkiej, ponieważ była jedną z najszybciej rozwijających się. Stale wzrastała liczba mieszk. Podstawą rozwoju Słupca stała się rozbudowywana kopalnia, szczególnie w 1. 60-tych, gdy wzniesiono nowoczesny szyb i okazałe bud. nadszybia. Zbud. tu także jedno z pierwszych, dużych osiedli mieszk. dla górników. W związku z tym w 1959 r. Słupiec uzyskał prawa osiedla, a w 1967 r. prawa miejskie.
Duże środki kierowane na górn. zaowocowały też rozwojem infrastruktury techn. w mieście. Wzniesiono duży zespół obiektów socjalnych dla pracowników kopalni (obiekty sport., dom kult. i in.). Przez cały czas Słupiec grawitował w stronę Nowej Rudy, z którą łączyły go problemy górnicze. Wreszcie w 1971 r. ponownie połączono kopalnie w Nowej Rudzie i Słupcu, tworząc kopalnię "Nowa Ruda". W 1970 r. tylko kopalnia w Słupcu dostarczyła ok. 670 tys. t węgla, później wydobycie już nie wzrastało.
Połączenie kopalń było jednym z powodów połączenia w 1973 r., w ramach reformy adm. kraju, obu miast w jeden zespół. W ten sposób Słupcu stał się dzielnicą Nowej Rudy, tracąc samodzielność. Zachował jednak pewną autonomię wynikającą z położenia(...)

żródło: www.astercity.net/~riese/gs1.html

do góry

Słupiec centrum

Przez centrum Słupca, idąc od strony Dzikowca w kierunku Ścinawki Średniej prowadzi Główny Szlak Sudecki im. Mieczysława Orłowicza, oznaczony kolorem czerwonym.

Jest to najdłuższy oznakowany sudecki szlak, który liczy w sumie około 350 km i chcąc go pokonać pieszo trzeba iść blisko 89 godzin. Prowadzi przez najciekawsze partie sudeckie. Zaczyna się w Świeradowie - Zdroju u podnóża Gór Izerskich a kończy w Paczkowie na Ziemi Opolskiej. Na obszar Słupca wkracza od strony Garbu Dzikowca poprzez kolonię Ugory. Dalej prowadzi wzdłuż ul. E. Kwiatkowskiego, przecina drogę wojewódzką nr 381 Wałbrzych - Kłodzko i dalej ul. Radkowską i ul. Połoniny w kierunku masywu Kościelca i Góry Wszystkich Świętych. Stamtąd prowadzi w kierunku Ścinawki Średniej i Wambierzyc.

Mieczysław Orłowicz (1881 - 1959) - doktor praw, nestor turystyki i krajoznawstwa polskiego, jeden z wybitniejszych działaczy turystycznych i krajoznawczych. Założył Akademicki Klub Turystyczny we Lwowie, był członkiem Zarządów Głównych Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego, Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego i Polskiego Towarzystwa Turystyczno - Krajoznawczego. Zorganizował wiele wypraw w Karpaty Wschodnie, Beskidy Zachodnie, góry Słowacji i Sudety. Jest autorem dziesiątków przewodników, m.in. po Galicji, Spiszu i Orawie, Karpatach Wschodnich i Alpach Rodniańskich. Opublikował też kilkadziesiąt artykułów turystycznych. Dr Orłowicz bywał także w Sudetach. Po raz pierwszy w 1908 roku, kiedy to zwiedzał tylko Karkonosze. Po raz drugi w 1926 roku. Wtedy zobaczył Jesioniki, Skalne Miasto w Adršpachu oraz ponownie Karkonosze. Trzeci raz przeszedł pieszo ponad 640 km wraz z grupą swoich dawnych towarzyszy wędrówek w sierpniu 1946, już w polskich Sudetach. Właśnie wtedy, 11 sierpnia jechał pociągiem z Kłodzka przez Nową Rudę do Ludwikowic, skąd pieszo udał się na Wielką Sowę (wówczas Wysoką Sowę). W swoich wspomnieniach z tej wędrówki zwrócił uwagę na "czerwoną ziemię świeżo zoranych pól, odbijającą jaskrawo od zieleni łąk i żółtej barwy ściernisk", oraz na linię kolejową, która według niego "jest najpiękniejszą w Sudetach". W 1947 roku Mieczysław Orłowicz przewodniczył powołanej przez Zarząd PTT Komisji Imiennictwa Sudeckiego, która, kończąc pracę w październiku 1948 roku, ustaliła nazwy dla około 1500 szczytów, przełęczy, dolin, rzek itp. Dr Orłowicz zorganizował jeszcze wycieczki w Sudety w 1949 i 1959 roku. Wyróżniony wieloma wysokimi odznaczeniami państwowymi.

Od strony Garbu Dzikowca szlak prowadzi przez kolonię Ugory do ul. E. Kwiatkowskiego (dawniej Hanki Sawickiej), przy której znajdują się budynki oraz domy mieszkalne zbudowane według form architektury wernakularnej, czyli utrzymanej w miejscowej tradycji i stylu lokalnym. Droga prowadzi wzdłuż potoku Dzik. Dzik - potok wypływający poniżej kolonii Podlesie, następnie płynie przez wieś Dzikowiec oraz Słupiec, za którym przewija się malowniczą doliną pomiędzy masywem Góry Wszystkich Świętych i Wilkowcem i pomiędzy Ścinawką Średnią a Ścinawką Dolną uchodzi do rzeki Ścinawki, której jest lewym dopływem. Długość potoku wynosi około 12 km.

do góry

Górniczy Dom Kultury, obecnie filia Miejskiego Ośrodka Kultury

Skrzyżowanie ulicy Słupieckiej i E. Kwiatkowskiego Budynek dawnego Górniczego Domu Kultury, obecnie znajduje się w nim filia Miejskiego Ośrodka Kultury.

Za skrzyżowaniem przy ul. Radkowskiej (dawniej Janka Krasickiego), po prawej stronie budynek Gospodarczego Banku Spółdzielczego (dawniej posterunek policji), przy ul. Parkowej zabudowania dawnego szpitala i Szkoły Podstawowej nr 7.

do góry

Katolicki szpital św. Elżbiety, obecnie Dom Opieki Społecznej ul. Parkowa 20

Według zapisów szpital w Słupcu istniał już w 1830 r. Powstanie jego obecnych budynków związane było prawdopodobnie z siostrami franciszkankami, które osiedliły się tu w 1872 roku a rok później wybudowały tzw. stary budynek szpitalny (obecnie siedziba słupieckiego oddziału Przychodni "Evita"), a w 1925 roku nowego budynku ( obecnie siedziba Domu Opieki Społecznej), rozbudowanego w 1934 r., w którym powstał Dom Spokojnej Starości. W starym budynku powstał przytułek dla nieuleczalnie chorych.
Inna wersja mówi o założeniu w 1873 r. szpitala, domu starców i domu dziecka przez siostry szarytki.

Po 1945 roku oba budynki zostały przejęte przez Służbę Zdrowia. W starszym budynku urządzono rejonowy szpital przeciwgruźliczy, którego dyrektorem mianowano lekarza St. Zalwowskiego, a w nowszym Dom Pomocy Społecznej oraz dom dla przewlekle chorych. W późniejszym czasie szpital zlikwidowano.

Budynek nowego szpitala wzniesiono jako obiekt dwuskrzydłowy na planie litery L. Wewnątrz interesująca kaplica mszalna oraz klatka schodowa z półkolistymi biegami, efektowna i dobrze przemyślana pod względem architektonicznym i funkcjonalnym. Część budynku wzniesiona w stylu neoklasycyzmu, część w stylu historyzmu. Obiekt charakterystyczny dla budownictwa okresu międzywojennego.

do góry

Szkoła Podstawowa nr 7, ul. Szkolna 3

Prawdopodobnie pierwsza szkoła w Słupcu została założona przez protestantów, a następnie przejęta w okresie kontrreformacji przez katolików. Od około 1650 roku kierował nią nauczyciel, bowiem wcześniej zarządzali nią pisarze kościelni. Kolejny budynek szkolny został wzniesiony w 1793 r., a znajdowała się w nim tylko jedna izba lekcyjna. Było to za mało, bowiem liczba dzieci ciągle wzrastała i myślano o budowie szkoły znacznie większej.
Inicjatywa budowy tzw. starej i jednocześnie trzeciej szkoły w Słupcu zainicjowana została w 1830 roku. Starania rozpoczęto od negocjacji o teren budowy z właścicielami słupieckich włości, a utrudniła je śmierć hrabiego von Pilati. Sprawa oparła się nawet o rząd pruski, który nakazał rozpocząć budowę szkoły, ale i jednocześnie w tym samym roku ją zakończyć.
Pierwszy materiał na budowę nowej szkoły zwieziono dopiero w 1833 roku. Wkrótce odwieziono go z powrotem, bowiem ostateczna decyzja nie została jeszcze podjęta. Komisja składająca się z kłodzkiego landrata, administratora dóbr, miejscowego proboszcza oraz przedstawiciela władz gminy zaproponowała trzy rozwiązania: budowę nowej szkoły, powiększenie starej oraz zaadoptowanie na cele oświatowe stojącego od 1832 roku pustego budynku po byłym katolickim seminarium nauczycielskim. Z powodu sprzeciwu rządu pruskiego to ostatnie rozwiązanie nie mogło mieć miejsca dlatego też podjęto decyzję o budowie nowej szkoły, a miejsce zlokalizowano na placu pomiędzy dzisiejszą ulicą Radkowską, a Szkolną (obecnie skwer). Liczba dzieci ciągle wzrastała i w 1838 roku liczyła ponad 430. Uroczystość położenia kamienia węgielnego miała miejsce 19 września 1838 roku (według Wittiga 18 czerwca). Jeszcze w maju tego roku rozpoczęto rozbiórkę poprzedniego budynku szkoły, a zajęcia prowadzono w budynku byłego seminarium nauczycielskiego.

Budowę ukończono w 1839 roku, jednak okazało się, że po pewnym czasie szkoła znowu okazała się za mała. M. in. w 1857 r. uczęszczało do niej 540 dzieci. W obiekcie urządzono cztery sale lekcyjne, pokój nauczycielski, mieszkanie dla nauczyciela oraz w piwnicy stajnię dla dwóch krów. O budowie kolejnej szkoły myślano już w latach 70 - tych XIX w., a jako miejsce budowy była brana pod uwagę łąka niejakiego Ölberga. Na budowę nowego budynku szkolnego Rada Szkoły w 1891 r. chciała pożyczyć pieniądze z kasy publicznej. Jednocześnie wybrano nowe miejsce, którym była działka budowlana niejakiego Wilhelma Attigsche, którą kupiono 1 maja 1891 za kwotę 11 400 marek.
Pierwotnie założono, że budowę będzie prowadził murarz Berger z Bożkowa, jednak na ogłoszony w kwietniu 1904 roku przetarg zgłoszono 6 propozycji, z których pierwotnie wybrano ofertę majstra - murarza Lauterbacha z Wojborza, ale została odrzucona przez rząd pruski, który po zebraniu przez gminę środków polecił rozpoczęcie budowy majstrowi Bernhardtowi z Niemczy (budowniczy kościoła ewangelickiego w Nowej Rudzie i kościoła parafialnego w Słupcu). Ogólny koszt jej budowy wyniósł blisko 80 tys. marek. 6 marca 1905 roku zaczęto wykopy, a miesiąc później uroczyście położono kamień węgielny. 8 października po uroczystej mszy św. poświęcono nowy budynek szkolny. Rozpoczęcie nauki w nowym obiekcie zaczęło się w zimie roku szkolnego 1906/07, bowiem do tego czasu oddano 10 izb lekcyjnych. Na nowy sprzęt szkolny otrzymano dotację od rządu pruskiego w kwocie 3 tys. marek. Gmina dołożyła 1, 3 tys.

Budynek szkolny służył niemieckim mieszkańcom Słupca do 1945 roku. Także po wojnie, mniej więcej do połowy lat 50-tych znajdowały się w nim klasy niemieckojęzyczne. Od 1945 roku rozpoczęły w niej naukę także i dzieci polskich osadników.

Budynek szkoły wzniesiono w stylu budownictwa ceglanego w duchu neorenesansu, a szczyt w duchu gotyku ceglanego. Znajduje się w nim wiele elementów wykonanych z czerwonego piaskowca (m.in. fundamenty, portale wejściowe) pochodzące z kamieniołomu na Górze Wszystkich Świętych. Obiekt był rozbudowywany w latach 1920 - 1940, kiedy to dobudowano skrzydło od strony południowej. Kolejna rozbudowa miała miejsce w latach 1982 - 1992.

Rozpoczęcie pierwszego roku szkolnego w polskiej szkole w Słupcu miało miejsce 1 października 1945 roku. Naukę rozpoczęło 13 dzieci. W miarę upływu czasu, na skutek ciągłego napływu polskich osadników liczba dzieci się zwiększała, tak, że już w następnym roku szkolnym 1946/47 było ich 325. Problemem w nauczaniu był brak polskich podręczników, sprzętu oraz pomocy naukowych. Problemem też była integracja dzieci, które pochodziły z różnych stron Polski i Europy.
Pierwsi Polacy przybyli do Słupca w maju i czerwcu 1945 r. z dawnych kresów wschodnich, konkretnie z województwa lwowskiego i stanisławowskiego. Dołączyła też grupa z województwa krakowskiego. Gros dzieci pochodziło z polskich rodzin górniczych przybyłych po wojnie z Francji, Belgii i Niemiec.
Największy wzrost liczby ludności Słupca miał miejsce w latach 1955 - 1970 i było to związane z rozwojem miejscowej kopalni. Wówczas nauka w szkole odbywała się na trzy zmiany, a w klasach było po 50 dzieci. Dodatkowym budynkiem szkolnym była tzw. "Baza" przy ul. Kłodzkiej. Sytuację rozładowało oddanie do użytku słupieckiej Szkoły Tysiąclecia 9 stycznia 1965, do której przeszła część dzieci. Przez to uległy poprawie warunki pracy dzieci i nauczycieli.

W 1970 KWK "Nowa Ruda", jako zakład opiekuńczy szkoły, ufundowała jej sztandar i nadano szkole imię Tadeusza Kościuszki. W latach 1982 - 1992 miała miejsce rozbudowa szkoły, w czasie której dobudowano do niej skrzydło oraz oddano dużą i funkcjonalną salę gimnastyczną.

1 marca 1993 r. szkoła otrzymała nowy sztandar. W 1995 r. obchodziła swoje 50 - lecie, którego uroczystość miała miejsce 7 października 1995 na Górze Wszystkich Świętych.

W czasie funkcjonowania szkoły zarządzali ją następujący kierownicy i dyrektorzy:
1945 - 1950 Stefan Wójcicki
1950 - 1951 Edward Dyński
1951 - 1953 Henryk Kocoń
1953 i 1955 Stanisław Pachniak
1954 - Tadeusz Szafrański
1955 - 1970 Stanisław Błaż
1970 - 1974 Lucyna Rogalska
1975 - 1976 Roman Kudłaty
1976 - 1992 Wiesław Orłowski
1992 - 1995 Janusz Rech
1995 - nadal Barbara Fester

W związku ze stale powiększającą się liczbą mieszkańców Słupca, spowodowaną rozwojem kopalni podjęto decyzję o budowie nowej szkoły (przy ul. Akacjowej 8), którą nazwano Szkołą Tysiąclecia. W 1959 roku zawiązał się Komitet Budowy Szkoły, który zajmował się zbiórką pieniędzy. Jednak główne fundusze na jej budowę przekazała ówczesna KWK "Słupiec", przez co rozpoczęto prace pod koniec 1961 r. Wykonawcą było Przedsiębiorstwo Budowlano - Montażowe Przemysłu Węglowego w Katowicach, grupa 8 w Wałbrzychu, które przekazało gotowy budynek 18 grudnia 1964 r. główna uroczystość otwarcia szkoły wraz z nadaniem jej patrona (gen. Karol Świerczewski) miała miejsce 9 stycznia 1965 r. Naukę rozpoczęło 685 uczniów w 18 oddziałach. W roku szkolnym 1968/69 naukę rozpoczęło już 856 uczniów. W roku szkolnym 1970/71 - 90.

W trakcie istnienia szkoły zarządzali nią następujący kierownicy i dyrektorzy:
1965 - 1972 Stanisław Średziński
1972 - 1985 Irena Filipek Stanisława Mierzicka
1985 - 1999 Ryszard Bednarski

W latach 90 -tych rozpoczęto unowocześnianie szkoły poprzez założenie wewnętrznej sieci telewizyjnej, udostępniono większe pomieszczenie bibliotece oraz zakupiono ze środków własnych szkoły i rodziców komputery. Jednocześnie też zrezygnowano z dotychczasowego patrona szkoły. Po wprowadzeniu reformy oświaty w 1998 r. powołano Miejski Zespół Szkół nr 2, w skład którego weszło nowo utworzone Gimnazjum oraz kończąca swoja edukację Szkoła Podstawowa nr 8. Po jej wygaśnięciu w sierpniu 2001 r. od września samodzielnie funkcjonuje Gimnazjum nr 2, któremu w czerwcu 2006 r. nadano imię Marii Skłodowskiej-Curie. W latach 1998-2066 jego dyrektorem był Ryszard Bednarski. Od 1 września 2006 r. funkcję tę pełni Mariola Sójka.

Obok szkoły przy ul. Radkowskiej budynek, w którym do 1945 roku funkcjonował dom towarowy "Feige" z restauracją "Zum Freischütz" ("Pod wolnym Strzelcem"). W okresie II wojny światowej mieściła się w niej także jadłodajnia dla mieszkańców wsi. W budynku była wówczas także i sala kinowa. Po II wojnie światowej funkcjonowało tu kino "Barbara".

do góry

Nowy cmentarz, obecnie komunalny

Powstał w 1894 r. za czasów proboszcza Patzelta przy rozwidleniu ulic R. Traugutta i Kasztanowej. Jego cennym zabytkiem jest stare ogrodzenie z kamiennymi słupkami oraz Grupa Ukrzyżowania. Oba cmentarze są świadectwem życia mieszkańców Słupca, zarówno tych z czasów niemieckich (niewiele nagrobków z tego okresu się zachowało), jak i powojennych. Idąc ul. Kasztanową wzdłuż cmentarza dochodzimy do skrzyżowania z ul. Piwną, przy której stoi budynek dawnego kościoła ewangelickiego.

do góry

Park, ul. Radkowska

Niegdyś mieścił się w nim dawny dwór, który był początkowo dworem sędziowskim, następnie siedzibą szlachecką. Był położony nad potokiem Dzik i jednocześnie blisko kościoła. Być może był zamieszkiwany przez baronów rodziny von Morgante, następnie po przejęciu słupieckich dóbr przez rodzinę Pilatich został przez nich upiększony. Mieszkał w nim Johann Baptista Pilati (1724 - 1756) oraz Oskar Wilhelm Ludwig von Pilati (1817 - 1894), któremu właśnie pałac zawdzięcza swoje upiększenie. Pałac był budynkiem o zwartej bryle, poprzedzonym wieżą z cebulastym hełmem, którą usunięto w I poł. XX w., a wieżę nakryto dachem pulpitowym. Głównym projektantem słupieckiego pałacu był Jakobo Carove, syn znanego nam Andrei, który wzniósł wiele innych budowli na Ziemi Kłodzkiej, m. in. zamek w Międzylesiu, pałac w Korytowie oraz kościół w Wilkanowie, Gorzanowie i Nowej Wsi. Pałac wysadzono w powietrze w połowie lat 60 - tych. Park Założony ok. poł. XIX w. z inicjatywy Oskara Wilhelma Ludwiga von Pilati. Część terenu uzyskano poprzez zasypanie starej fosy, okalającej dawny dwór. W latach 1865 - 1885 posadzono obecnie rosnące dęby szypułkowe, lipy i świerki. Drzewostan systematycznie dosadzano. Obecnie część parku wykorzystuje się jako szkolny teren sportowy. Szlak czerwony skręca za parkiem w prawo w ulicę Połoniny, prowadząc w masyw góry Wszystkich Świętych.

do góry

Nowy dom właścicieli dóbr, ob. budynek mieszkalny, ul. Połoniny 2a

Budynek powstał prawdopodobnie pod koniec XIX wieku, być może pełnił funkcję nowego, skromnego domu pańskiego rodziny Pilatich. Obok niego zachowały się zabudowania gospodarcze dawnego folwarku. Należy do nich budynek mieszkalno - gospodarczy (ul. Połoniny 2) oraz spichlerz. Po II wojnie światowej była tu siedziba miejscowego Państwowego Gospodarstwa Rolnego.

do góry

Most kolejowy nad ulicą

Mostem biegnie tor kolei, zwanej koleją sowiogórską. Powstanie kolei sowiogórskiej wiązało się z koniecznością połączenia okręgu włókienniczego z obszaru Dzierżoniowa , Bielawy i Pieszyc z zasobnym w węgiel kamienny obszarem Nowej Rudy. Pierwotnie linia miała biec z Dzierżoniowa do Nowej Rudy tunelem pod Przełęczą Jugowską, ale sam tunel, nie licząc kosztów całej budowy, był droższy (6 mln marek) od całej linii przez Srebrną Górę (5,5 mln marek).
Pierwsze prace rozpoczęła 12 września 1899 r. firma Lenz & Co (prace rozpoczęto po żniwach, bowiem spodziewano się zatrudnić przy jej budowie tańszych robotników sezonowych). Prace posuwały się szybko i do 1 października oddano odcinek z Dzierżoniowa przez Pieszyce Grn. do Bielawy Zachodniej. Wraz z przedłużaniem trasy kolejki przez Przełęcz Srebrną do Ścinawki Średniej okazało się, że występują znaczne różnice wysokości i trzeba było zastosować na odcinku trasy (Srebrna Góra - Miasto - Nowa Wieś Kłodzka) pomiędzy zwykłymi szynami trzecią zębatą w oparciu o system kolei zębatej R. Abda. W 1901 r. wybudowano dwa wysokie wiadukty w rejonie stacji Srebrna Góra - Twierdza.
Uroczyste otwarcie linii na całym jej odcinku, liczącym blisko 45 km pomiędzy Dzierżoniowem a Ścinawką Średnią miało miejsce 1 grudnia 1903 r. Trasą jeździły głównie pociągi osobowe o charakterze turystycznym (w 1914 r. 5 par), natomiast nie sprawdził się ze względu na trudności techniczne transport towarowy pomiędzy obiema częściami Gór Sowich. Przewozy osobowe funkcjonowały do 1931 r. Następnie na odcinku Srebrna Góra - Wolibórz zostały zawieszone. Po wojnie wznowiono ruch osobowy na odcinku Ścinawka Średnia - Wolibórz, zamknięto je w latach 70 - tych, zostawiając jednak ruch towarowy, służący do wożenia węgla z KWK "Nowa Ruda" p. Słupiec (odcinek kolejowy ze Słupca do ówczesnej kopalni "Johann Baptista" o długości 2,3 km wybudowano w 1902 r). Po zamknięciu kopalni wozi się tędy urobek skalny z pobliskich kamieniołomów gabra.

do góry

GALERIA Nowa Ruda Słupiec - centrum

GALERIA Nowa Ruda Słupiec - kopalnia

GALERIA Nowa Ruda Słupiec - na starej fotografii

Panoramy Słupca (autor: Izabela Zając)

Kolonie Słupca

Rękawczyn

(Theresienfeld)

Nazwa kolonii nie jest obecnie w powszechnym użyciu. Bardziej znana jest tutejszym mieszkańcom od nazwy ulicy Debry. Osada powstała w latach 1780 - 1790 jako kolonia w dobrach hrabiego von Pilatiego. Założył ją zarząd kopalni i była przeznaczona dla pracujących w niej górników. Niemiecka nazwa koloni wywodzi się od imienia hrabiny Theresii von Pilati. Nie rozwinęła się jako odrębna wieś, ponieważ leżąc blisko kopalni otoczona była wieloma hałdami. Charakter osiedla górniczego miała także i po II wojnie światowej. Historyczny Rękawczyn obejmuje tylko obecną ul. Debry. Często dodaje się do niego mylnie Zielonkę (nieprzyjęta przez mieszkańców nazwa "Dolsko") (Wiesenthal) oraz osiedle zwane Nowym Zagórzem.

Zagórzno lub Zagórze

(Hinterberg)

Kolonia powstała przed 1792 r. na południowy zachód od Słupca. Około 1866 r. została rozbudowana o nową część, być może również przeznaczoną dla górników. Kolejna rozbudowa kolonii miała miejsce w czasach hiperinflacji, kiedy to wstrzymany został rozwój kopalni, a 150 górników zwolniono. Dla złagodzenia nędzy ludzi hrabia Pilati tanio sprzedał pola pod zabudowę i w ten sposób powstało w 1924 r. tzw. Nowe Zagórze, gdzie w większości wzniesiono skromne domy dwurodzinne. W czasach dzisiejszych ta część Słupca jest atrakcyjna pod zabudowę mieszkalną.

Węglowa Wola

(Leppelt)

Kolonia powstała przed 1792 r. na obszarze przykopalnianym, również przeznaczona dla górników. Jej niemiecka nazwa powstała poprzez zniekształcenie nazwiska "Leopold", które nosił mieszkający tu dawny właściciel dóbr kmiecych. W rejonie Węglowej Woli w II poł. XIX wieku powstały lokalne kopalnie węgla kamiennego ("Neue Frischauf" i "Magdalena"), które później połączyły się, a następnie zostały zlikwidowane na skutek rozwoju słupieckiej kopalni "Johann Baptista" ( po wojnie KWK "Nowa Ruda" p. Słupiec). Po wojnie kolonia zachowała swój pierwotny charakter, ale już nie rozwijała się obszarowo. Dziś jest peryferyjną częścią Słupca.

Nagórzany lub Ugory

(Oberberg)

Kolonia powstała po 1866 r. na zachodnim zboczu Przykrzca (najwyższy szczyt Garbu Dzikowca, 602 m. n.p.m.). Mieszkańcom bardziej znana jako Ugory. Na przełomie XIX i XX w. kolonia składała się z 24 domów. Obecnie wyludnia się. Przez Ugory biegnie Główny Szlak Sudecki im. Mieczysława Orłowicza na odcinku z Czerwieńczyc na Górę Wszystkich Świętych.

do góry