NOWA RUDA - przewodnik historyczno turystyczny

Słupiec - zarys dziejów miasta

Słupiec

Slegelonis Villa (1327)
Slegelisdorf (1337)
Slegelsdorff (1345)
Slegilsdorf, Slegldorf(1354)
Slegil (1407)
Schlegel (1435)
Schlegell (1631)
Schlögel (1765)
Schlegel (1816)
Słupiec (po 1945)

Początki wsi wiązały się być może z wczesnym słowiańskim osadnictwem w dolinie potoku Dzik. Pierwsze historyczne wzmianki o niej pochodzą z 1327 i 1330 r. i dotyczą już prawdopodobnie osiadłej w czasach króla Czech, Przemysła Ottokara II, ludności niemieckiej. W 1337 r. jedna część wsi była własnością kłodzkich joannitów, a druga - rycerzy von Rachenau.

Dokumenty z XIV - XVII w. mówią o czterech, powstałych kolejno dobrach. Trzy z nich stanowiły folwarki, a jedno najważniejsze dla wsi majątek ziemski "Freirichtergut" (wymieniany w 1336 r.), gdyż z niego powstał później ma-jątek z zamkiem w środkowej części wsi. W II poł. XIV w. słupieckie włości były własnością wielu rodzin, m. in. von Moschen, von Czeschau (1374-1494), von Pannwitz (1494-1509) oraz von Glaubitz. W 1389 r. Hans von Glaubitz sprzedał je opatowi kłodzkich augustianów. Od Pannwitzów kupił je w 1509 r. niejaki Jakob Stanke, którego rodzina miała je do 1572 r.

Od 1585 r. dobra słupieckie przeszły w ręce Jacoba von Stillfried, który w 1615 r. sprzedał je Davidowi baronowi von Logau, który poparł czeskie powstanie narodowe z 1618 r. Z tego powodu jego spadkobiercy utracili 1/3 swoich dóbr. W czasie wojny trzydziestoletniej cesarska komisja skonfiskowała dobra słupieckie, które w 1626 r. oddano kapitanowi armii cesarskiej, Karlowi baronowi von Strasolde. Trzy lata później odstąpił część słupieckich dóbr pułkownikowi armii cesarskiej Johannowi Angelo Morgante, który był właścicielem sąsiedniego Woliborza. Jego rodzina miała je do 1708 r. kiedy to po bezdzietnej śmierci Juliana Franza Ferdinanda uzyskał te dobra jego krewny, Joseph Anton Pilati von Thassul, który dwa lata później został hrabią Rzeszy, a w 1711 r. mianowano go wiceadministratorem czterech księstw śląskich.
Rodzina Pilatich miała dobra słupieckie (z przysiółkiem "Neusorge" oraz innymi dobrami na Ziemi Kłodzkiej) do 1945 r.

W czasie wojny 30 - letniej został zniszczony obszar pomiędzy majątkiem zamkowym a folwarkiem znajdującym się przy obecnej kolonii Słupiec-Dolina (Neusorge). Zniszczone zostało również słupieckie tkactwo.
Po 1670 r. we wsi znajdowały się trzy młyny. Pewien rozwój miejscowości miał miejsce po 1712 r., kiedy to z Wiednia do Słupca przeprowadził się Joseph Anton Pilati. Parcelował ziemię i sprzedawał ją kupcom oraz małorolnym chłopom. Kontynuował to Johann Baptista I Pilati i w ten sposób powstały kolonie przy dzisiejszej ul. Połoniny oraz Węglowa Wola.

W 1742 roku założono nową kopalnię węgla kamiennego "Johann Baptista", a trzy lata później oprócz niej znano jeszcze kopalnię "Fortuna" i "Glückauf" ("Szczęść Boże").
Pomyślny rozwój miejscowości został zahamowany III wojną śląską ( 1756 - 1763), w czasie której zniszczono zboże całej wsi. Po jej zakończeniu na wartości straciły wszelkie
pieniądze.
Jednak za Johanna Baptisty Pilatiego doszło pod koniec XVIII w. do pewnego rozwoju wsi. Działały kopalnie, oprócz nich powstały także piece wapienne i wytwórnia saletry. Ponadto Słupiec znany był w tym czasie jako ważny ośrodek religijny, bowiem znana i popularna dla wiernych była istniejąca od 1680 r. kaplica na Górze Wszystkich Świętych.

Pewne zmiany nastąpiły w wieku XIX. Oprócz tradycyjnego rolnictwa rozwijało się we wsi przędzalnictwo i tkactwo. W 1810r. przeniesione zostało do Słupca Bystrzyckie Seminarium Nauczycielskie, które funkcjonowało w nim do 1832r. Ponadto oprócz Słupca jako "gminy kościelnej" zaczęła się tworzyć "gmina polityczna". Powstawały urzędy, budowano drogi i kanalizację. W 1887r. został poświęcony nowo wybudowany kościół p.w. św. Katarzyny.

Ważnym wydarzeniem było zbudowanie do Słupca linii kolejowej, otwartej w 1903r, a prowadzącej z Dzierżoniowa przez Srebrną Górę i dalej do Ścinawki Średniej, która ułatwiła komunikację oraz wywóz węgla ze słupieckiej kopalni. Jednocześnie też we wsi miała miejsce w 1860r. duża powódź, która zniszczyła część domostw, zwłaszcza położonych blisko potoku Dzik.

Pierwsza wojna światowa spowodowała wzrost wydobycia węgla, potrzebnego dla frontu, jednocześnie też powołano do wojska wielu mieszkańców wsi, w tym również i górników, z których wielu poległo.
W 1917 r. zarekwirowano ze słupieckiego kościoła dzwony.

Po wojnie znacznie pogorszyła się sytuacja gospodarcza i społeczna miejscowości. Spowodowane to było hiperinflacją. Ponadto groziło zamknięcie kopalni, jednak katastrofa z 1930 r. w Jugowie uratowała ją i funkcjonowała dalej.
W okresie międzywojennym mieszkańcy Słupca uczestniczyli w licznych wyborach parlamentarnych i lokalnych. Wśród nich, podobnie jak w sąsiedniej Nowej Rudzie, przeważała orientacja skierowana na SPD oraz katolicką partię "Centrum".

9 maja 1945 r. miejscowość została zajęta przez oddziały 59 Armii. Wkrótce rozpoczął się proces migracyjny, w wyniku którego do ówczesnego jeszcze Szlagowa zaczęła przybywać ludność polska. Ludność niemiecka stopniowo opuszczała wieś, w 1946 r. wyjechał do Niemiec ostatni niemiecki proboszcz - Georg Faber - wraz z 800 mieszkańcami. Jednak wielu miejscowych Niemców żyło jeszcze w Słupcu, niektórzy wyjechali dopiero w połowie lat 50 - tych. Podobnie jak w sąsiedniej Nowej Rudzie osiedlali się tu Polacy z Polski Centralnej, z Kresów oraz polscy górnicy mieszkający wcześniej we Francji.

Rozbudowa kopalni spowodowała znaczny wzrost liczby ludności, stąd też nadano wsi statut osiedla. W 1967 r. Słupiec otrzymał prawa miejskie. W tym czasie budowano nowe osiedla mieszkaniowe (os. Wojska Polskiego i XXX-lecia), rozpoczęto również budowę Osiedla Waryńskiego, na którym dominuje budownictwo jednorodzinne.

Od 1 stycznia 1973 roku Słupiec został połączony z sąsiednią Nową Rudą. Było to związane z wcześniejszym połączeniem (w 1971 r.) dwóch działających od 1954 r. odrębnych kopalń ("Nowa Ruda" i "Słupiec"). Na bazie istniejącej kopalni Słupiec, jako już dzielnica Nowej Rudy, stał się osiedlem przemysłowym. Pod koniec lat 80 -tych wybudowano nową halę sportową, co z wcześniej istniejącym stadionem oraz dobudowanym do hali basenem krytym dało możliwość stworzenia "Centrum Sportowo-Turystycznego".

Od 1994 r. rozpoczęto proces likwidacji noworudzkiej kopalni a wydobycie węgla zakończono w 2000 r. Obecnie w części budynku kopalni działa Agencja Rozwoju Regionalnego "Agroreg". W budynkach tych działa także powstała w 2004 r. Polsko-Czeska Wyższa Szkoła Biznesu i Sportu "Collegium Glacense".

W 1997 roku z inicjatywy Fundacji Odnowy Ziemi Noworudzkiej otwarto na Dolinie muzeum Josepha Wittiga. Odbudowano też z inicjatywy słupieckiego wikarego ks. J.Siemasza kaplicę Matki Boskiej Bolesnej na Górze Wszystkich Świętych.

Słupiec na starej fotografii

do góry