NOWA RUDA - przewodnik historyczno turystyczny

Nowa Ruda - górne miasto: Rynek

Nowa Ruda - Rynek

Noworudzki rynek wytyczony został na stoku Wzgórza Zamkowego około 1442r. . Wcześniej centrum miasta znajdowało się najpierw w rejonie kościoła p.w. Podwyższenia św. Krzyża, a potem kościoła p.w. Wniebowzięcia NMP.

Jest to rynek regularny i prostokątny, nieco obniżający się w kierunku północnym. Z jego naroży zostały wyprowadzone ulice we wszystkich wówczas możliwych kierunkach.
Dwie ulice (Kolejowa i Armii Krajowej) wychodzą od strony południowej, Marszałka Józefa Piłsudskiego i Kościelna od strony zachodniej. Od strony wschodniej wychodzi ulica Bohaterów Getta, natomiast od strony północnej - na miejscu starego głębokiego wąwozu - ul. Podjazdowa.
Na podstawie zachowanej ikonografii można stwierdzić, iż noworudzkiemu rynkowi brakowało okazałości i reprezentacji. Ratusz był ustawiony asymetrycznie, a na jego środku stała figura św. Floriana, którą, po wybrukowaniu w 1858r. rynku, przeniesiono w zachodnią jego część.
Około 1839r. rynek był poprzecinany wieloma drogami, nie posiadał bruku, a na jednym z wyniesień stał ratusz i pręgierz.

Noworudzki pręgierz wykonany został z piaskowca około 1440r. i znajdował się później na rogu ratusza. Składał się z trójstopniowego cokołu oraz kamiennego słupa o okrągłym przekroju o wysokości około 180 cm. Całość wieńczył czterospadowy daszek, na którym znajdowały się reliefy obrazujące cztery sceny:
1. Kat z miotłą a przy nim pies
2. Kat z kołem do łamania żeber
3. Kat z drabiną na szubienicę i zakładania pętli
4. Kat z mieczem w ręku i klęczącym skazańcem.
Około 1839r. pręgierz został obalony i leżał przy ratuszu do 1844r. , kiedy to kupił go rolnik Franz Herden, który przeznaczenie "słupa" wykorzystał do naprawy swego domostwa, konkretnie podtrzymywał mu sklepienie w sieni. Jego gospodarstwo miało znajdować się w pobliżu alei prowadzącej na Górę św. Anny.

Po wybrukowaniu rynku zaczęto w 4 ćw. XIX wieku stawiać na nim pomniki i ozdabiać go małą architekturą. W 1888r. postawiono tzw. kolumnę pogodową z barometrem i termometrem, a w 1913r. zakończono stawianie w zachodniej części pomnika cesarza Wilhelma. Po przebudowie ratusza w latach 1892-94 umieszczono w jego narożniku nową fontannę św.Floriana, złożoną z nowego cokołu oraz dawnej barokowej figury.
Po wybrukowaniu Rynku w 1892r. nową kostką granitową usunięto z niego krzyż misyjny z 1737r. i przeniesiono go na plac kościelny. W 1909r. wykonano nową fontannę, przedstawiającą św.Jana Chrzciciela.

Po II wojnie światowej, na początku lat 70. rozpoczęto przebudowę rynku. Usunięto z niego bruk, wytyczono ulice, które wylano asfaltem, a w środku wykonano piaskowcowe klomby z kwietnikami pomiędzy którymi puszczono asfaltowe aleje. Rynek zmienił swój wygląd, tracąc nieco swój pierwotny charakter. W 1993r. odnowiono elewacje kamienic, a 2001r. otrzymał nowe oświetlenie. W roku 1995 w konkursie ogłoszonym przez miesięcznik "Rynek turystyczny" noworudzki rynek został wyróżniony pierwszym miejscem wśród 16 innych.

Pierwotna zabudowa rynku tworzona była przez szczytowe, dwukondygnacjowe budynki z murowanymi piwnicami. Domy te były drewniane, drewniano - murowane lub murowane. Były to głównie domy podcieniowe. Ta tradycyjna zabudowa trwała do około połowy XIX wieku, kiedy to zaczęto wymieniać je na murowane.Na kształt i formę dzisiejszej zabudowy wpłynął pożar, który wybuchł w rynku 23 maja 1884r. o godz. 15.30. Wtedy to spłonęło wiele budynków zarówno w rynku jak, i sąsiednich ulicach. Spłonął również kościół parafialny. Współcześnie zachowany został układ urbanistyczny rynku z czasów wcześniejszych. Trzy jego pierzeje zabudowane są w całości, czwarta, od strony północno - zachodniej, w połowie, bowiem między ul. M. J. Piłsudskiego a Kościelną znajduje się skwer, z którego roztacza się nam widok na noworudzki zamek.

do góry

Nowa Ruda Rynek: pierzeja północno-wschodnia

do góry

Nowa Ruda Rynek: dom, Rynek 2

do góry

Nowa Ruda Rynek: Dom, Rynek 3

do góry

Nowa Ruda Rynek: Dom, Rynek 7

do góry

Nowa Ruda Rynek: pierzeja południowo-wschodnia

Zabudowana kamienicami o numerach 10 - 16. Powstały w większości pod koniec XIX i na pocz. XX wieku. Na uwagę zasługują dwie: nr 11 i nr 14.

do góry

Nowa Ruda Rynek: Dom, Rynek nr 11

Na miejscu obecnego budynku istniała niegdyś gospoda, która była pewnego rodzaju obiektem noclegowym dla podróżnych i była prowadzona przez rzemieślnika. Na podstawie przekazu z 1825r. dowiadujemy się, że obiekt składał się z dwóch wąskich drewnianych budynków z podcieniami wzniesionych na wysokiej podmurówce. Po raz pierwszy obiekt został przebudowany w 1857r. i od nazwiska jego właściciela (Wildenhof) nazwano go Wildenchofische Gasthaus. Na jego miejscu w 1861r. stanął nowy i jednocześnie obecny budynek już bez podcieni, któremu zachowano jego poprzednią nazwę i ponownie służył jako hotel, bowiem otrzymał nowoczesny i funkcjonalny układ wnętrz. Po 1945r. obiekt był użytkowany najpierw jako hotel miejski, a później jako hotel "Sudety" należący do przedsiębiorstwa "Śnieżnik". Obecnie jest siedzibą części wydziałów i referatów Urzędu Miasta Nowa Ruda.

do góry

Nowa Ruda Rynek: Dom, Rynek nr 14

Uważana za najciekawszą w tej pierzei. Powstała w latach 1840 - 1850 na dawnym budynku podcieniowym z 1736r. . W latach 1890 - 1900 budynek został przebudowany i podwyższony. Ponadto otrzymał nowy i jednocześnie znacznie bogatszy wystrój elewacji w stylu neoklasycyzmu łączonego z neorenesansem. Szczególnie ciekawie prezentuje się szeroki balkon, który podtrzymywany jest na barkach trzech atlantów.

do góry

Rynek - pierzeja południowo-zachodnia

W tej części znajdują się kamienice od nr 17 - 23. Na uwagę zasługują kamienice o numerze 21 i 22.

do góry

Nowa Ruda Rynek: Dom, Rynek nr 21

Na miejscu obecnej kamienicy wznosił się w 1736r. dwukondygnacjowy budynek kryty dachem dwuspadowym. Obecny budynek został przebudowany lub na nowo zbudowany około połowy XIX wieku, kiedy go podwyższono i nakryto dwuspadowym dachem. Bryła budynku z ozdobnym szczytem odnosiła się do okresu późnego baroku, a inne elementy do neoklasycyzmu. Kamienica uważana za jedną z ciekawszych na noworudzkim rynku.

do góry

Nowa Ruda Rynek: Dom, Rynek nr 22

Budynek powstał pod koniec XIX wieku na miejscu poprzedniej kamienicy z 1736r. . Wystrój jego fasady wykonano w stylu neorenesansu połączonego z neoklasycyzmem. Budynek bogaty w żeliwne ozdobne segmenty. W trakcie jego przebudowy w latach 1910 - 1920 w partii górnego piętra wypruto witrynę sklepową, nad którą umieszczono balkon z żeliwną ozdobną balustradą.

do góry

Nowa Ruda Rynek: Rynek - pierzeja północno-zachodnia

Jest to najkrótsza pierzeja noworudzkiego rynku, która tworzy 5 kamienic o numerach 24 - 28. W niej warto zwrócić uwagę na budynek o numerze 24.

do góry

Nowa Ruda Rynek: Dom, Rynek nr 24

Około 1569r. stał w tym miejscu budynek określany jako "narożny dom przy pańskim dworze", zaś w 1736r. na jego miejscu wybudowano dwukondygnacyjny szczytowy budynek, który był również budynkiem podcieniowym. Obecna kamienica swój ostateczny kształt otrzymała pod koniec XIX wieku. Jest to czterokondygnacjowy dom ożywiony narożnymi wykuszami i balkonami. Elewacja neorenesansowa połączona z neoklasycyzmem.

do góry

Nowa Ruda Rynek: Ratusz, Rynek 1

Początki pojawienia się na obszarze Nowej Rudy siedziby władz miejskich wiążą się z okresem I połowy XV wieku, kiedy to centrum miasta znajdowało się jeszcze w rejonie dzisiejszej ul. Cmentarnej.
Prawdopodobnie pierwszy budynek ratusza, wymieniany w roku 1442 powstał w pobliżu drewnianego wówczas kościoła p.w. Podwyższenia św. Krzyża. Można sądzić, że powstał wcześniej, bowiem z 1416r. pochodzi pierwsza wzmianka o samorządzie miejskim ówczesnej Nowej Rudy. Ratusz ten pełnił swoją funkcję do czasu wybudowania nowego, ale już w tzw. górnej części miasta. Być może został wzniesiony już w 1445r. , jednak co do tej daty mogą się nasuwać pewne wątpliwości.
Nazywany był "domem na rynku" (Haus auf dem Markt). Był budynkiem drewnianym, jednak posiadał murowane piwnice. Obok ratusza ustawiono pręgierz.

Około 1525r. budynek ratusza został nieco zmodernizowany, gdyż, jak na owe czasy był nieco przestarzały i mało funkcjonalny. W tym stanie przetrwał mniej więcej do połowy lat 70. XVI stulecia, bowiem do tego czasu zabudowano rynek. Jednocześnie też zdecydowano się na budowę nowego (drugiego już w tej części miasta) budynku ratusza, który oddano do użytku w 1577r. .
W 1595r. dobudowano do niego kramy chlebowe i mięsne. Piszący w maju 1807r. dzieje Nowej Rudy kronikarz J.Kögler podaje, że noworudzki ratusz, położony

"w środku rynku jest masywną budowlą z małą drewnianą wieżą".

Od momentu wybudowania i oddania ratusza do użytku do wzmianki Köglera minęło 230 lat i praktycznie przez ten czas nie zaszły w jego kształcie żadne zmiany. W 1824r. remontowano sygnaturkę na dachu ratusza, a w końcu lat 30. podjęto decyzję o budowie nowego gmachu. Związane to było z otwarciem miasta na świat poprzez przebudowę sieci dróg oraz unowocześnienie układu przestrzennego Nowej Rudy, a także jej upiększenie. Dlatego też pierwszym posunięciem w tej sprawie było wyburzenie w 1838r. przybudówek gmachu wraz z kramami mięsnymi i chlebowymi.
Jednak ratusz w tej formie pozostał do 1844r. , kiedy to 23 maja o godz. 15.30 wybuchł w rynku wielki pożar, który strawił 41 budynków, kościół parafialny i gmach ratusza. Fakt ten przyspieszył decyzję o budowie nowego.

Pierwsze projekty nowego ratusza wykonał cieśla Wendler ze Ścinawki Średniej oraz królewski inspektor budowlany Friedrich z Kłodzka. Pierwszy został przez radę miejską odrzucony, drugiego nie zrealizowano. Zrealizowany został dopiero następny projekt Wendlera, który był zbliżony stylem do Friedricha. Budynek został zbudowany w modnym wówczas stylu biedermeierowskim. Prace budowlane prowadził noworudzki budowniczy Lauterbach. Aby zmniejszyć koszty budowy zamiast wysokiego, krytego ceramiką dachu, zdecydowano się na wybudowanie płaskiego - krytego blachą.
Nowy ratusz, zbudowany w latach 1884-85, był trzykondygnacyjnym budynkiem o zwartej bryle ze skromnym wystrojem elewacji. Ze względu na swój kształt nazywany był przez mieszkańców miasta "młynkiem do kawy". W jego wnętrzu urządzono mieszkanie burmistrza, pomieszczenia urzędowe sądu królewskiego, krajowego i miejskiego oraz areszt. Brakowało pomieszczenia dla rajców, stąd też przez okres 5 lat nowa siedziba rady miasta znajdowała się w nowo wybudowanym budynku na miejscu dawnego browaru przy ul. Kościelnej.

Sytuacja zmieniła się, kiedy w 1889 oddano do użytku nowy gmach dla sądu (ob. Komenda Miejska Policji przy ul. Boh. Getta) i sąd opuścił mury ratusza. Zarząd miasta zastanawiał się, jak zagospodarować opuszczony przez sąd gmach. Wówczas kierownikiem wydziału budowlanego był niejaki Bernatzky, który otrzymał od majstra budowlanego Heidenreicha projekt przebudowy ratusza. Przewidziano ją w stylu neorenesansowym, zaś koszty miały wynieść około 15-20 tys. marek. Po wykonaniu szczegółowego kosztorysu budowlanego przez majstra budowlanego, Noacka z Boguszowa, okazało się, że koszty jego przebudowy wzrosną dodatkowo o 5 tys. marek. Na razie jednak przerwano prace nad rozpoczęciem przebudowy ratusza, bowiem myślano o odkupieniu od hrabiego Magnisa noworudzkiego zamku. Chciano w nim uczynić siedzibę burmistrza i rajców, a budynek ratusza wynająć jako dom towarowy.
Niestety, negocjacje z hrabią nie dały rezultatu, stąd też powrócono do realizacji pierwotnego planu i podjęto decyzję, aby polecić architektowi Bergerowi z Bożkowa realizację opracowanego planu przebudowy. Berger wraz ze swoim kolegą Seiffertem z Wrocławia opracował nowy kosztorys, według którego koszty przebudowy wzrosły do 30-35 tys. marek.

Dostarczenie drewna na przebudowę powierzone zostało majstrowi - murarzowi Adamowi, prace murarskie - murarzowi - majstrowi Tatzowi, roboty kamieniarskie - działającemu w Słupcu i Wrocławiu kamieniarzowi L. Nigglowi oraz Dachsteinowi z Lesicy. Roboty ślusarskie wykonał noworudzki cech ślusarski Baer und Veith. Sprowadzono również nowe dachówki z ówczesnego Freiwaldu (obecnie Gozdnica w woj. lubuskim), a bloki granitowe spod Strzegomia.

Jesienią 1892r. roboty budowlane postępowały tak szybko, że przed nastaniem zimy dach można było przykryć dachówkami. Ozdobny guzik na wieży został zamontowany 29 lipca 1893r. Zostały w nich ukryte dokumenty z 1824 i 1844r. oraz szczegółowe sprawozdanie z przebiegu przebudowy ratusza z lat 1893-94, jak również sprawozdania z zarządu miasta z 1872 i 1884r. . Na wieży zamontowano również nowy zegar, zamówiony w fabryce zegarów braci Eppnerów w Srebrnej Górze, który kosztował 180 marek.

Nowy ratusz uroczyście poświęcono 5 maja 1894r. .
Front nowego ratusza skierowany został ku południowemu zachodowi. Tam też znajduje się wejście oraz ozdobny portal wykonany z czerwonego piaskowca. Poprzez powiększenie dachu powiększona została kubatura budynku.

"Wieża posiada czterostronne przejrzenie i wraz z drgającym hełmem, szpicem żelaznym i wiatrowskazem wznosi się ponad rynkiem na wysokość 35 metrów".

Wewnątrz budynku, na drugim piętrze urządzono małą i wielką salę posiedzeń, którą podwyższono i nakryto dekoracyjnym stropem, który naśladuje otwartą więźbę dachową. Okna były ozdobione witrażami przedstawiającymi herby II Rzeszy, Prus i Śląska oraz miast Ziemi Kłodzkiej, czyli Kłodzka, Nowej Rudy, Bystrzycy Kłodzkiej i Radkowa. U góry wisiał osobliwy żyrandol, który kunsztownie wykuto z żelaza, na którym znajdował się ozdobnie wykonany herb Nowej Rudy.
Wewnątrz gmachu znajdowała się także mapa Hrabstwa Kłodzkiego z 1662r. autorstwa Jonasa Scuteltusa z zaznaczonymi na niej noworudzkimi kopalniami węgla kamiennego.

W 1926r. założono centralne ogrzewanie.

Obecny ratusz był wielokrotnie remontowany. Nie zachowały się także witraże z niemieckimi przedwojennymi herbami. Natomiast na ścianie przy schodach znajdują się dwie gablotki z odciskiem jaszczurki paleozoicznej, której kawałki wydobyto niegdyś w kamieniołomie przy ob. ul. Mała Kolonia. Pochodzący z czasów karbonu górnego gad ma nazwę "Datheosaurus Macrorus".
W holu na II piętrze znajdują się herby wykonane przez noworudzkiego rzeźbiarza Krzysztofa Szewczaka, które przedstawiają herb Nowej Rudy oraz jej dwóch partnerskich miast: Castrop - Rauxel i Broumova. Herby ofiarowali 6 X 1994r. władzom miasta noworudzcy biznesmeni.

do góry

Nowa Ruda Rynek: figura św.Floriana

Św. Florian - prawdopodobnie oficer legionów rzymskich. Zginął za wiarę ok. 304r. utonąwszy w rzece Enns (Górna Austria). Jest patronem Krakowa, hutników, kominiarzy, strażaków (ponoć także i przewodników turystycznych, którzy nieraz też "leją wodę"). Z reguły przedstawia się go jako rzymskiego żołnierza w zbroi, który trzyma w jednej ręce chorągiew, w drugiej naczynie z wodą, gasząc nią palący się dom. Postać popularna i znana zwłaszcza w okresie kontrreformacji.

Noworudzka rzeźba tego świętego wykonana została przez nieznanego artystę (być może był nim Michael Ignatz Klahr) w 1756r. i należała do jednej z piękniejszych w mieście. Swego czasu uważana za "jedyne miejskie dzieło sztuki", bowiem według kronik fundatorem jej było miasto.
Niegdyś fontannę zdobiła inskrypcja o treści: "ECCe s. FlorIanVm arDeat".
Pierwotnie figura św. Floriana stała na środku rynku, w miejscu, gdzie niegdyś znajdowała się studnia, z której woda wpływała bezpośrednio do cokołu, a następnie wylewała się przez znajdującą się na nim płaskorzeźbę przedstawiającą twarz i wpadała do zbiornika, z którego wodę czerpano. Podczas brukowania rynku w 1855r. wybudowano podziemny zbiornik i czerpak, który obłożono kamieniem, a figurę przeniesiono w południowo - zachodnią część rynku (obecny skwer przed zamkiem). Tam znajdowała się również kamienna studzienka z ręczną pompą.
Przy jednym z narożników ratusza umieszczono go w 1908r. . Figura świętego postawiona została na nowym cokole.

do góry

Nowa Ruda Rynek: Grupa figuralna św.Jana Chrzciciela ze sceną Chrztu Jezusa

Pierwszy projekt grupy figuralnej wykonał prof. Werner - Schwarzburg z Wrocławia, ale nie zyskał aprobaty radnych, którzy zwrócili się o konsultację do prof. Schapera. W ten sposób powstał projekt grupy figuralnej, który został odlany z brązu w firmie Lauchmannn A.G. w Lauchhamer na Łużycach w 1909r. .
Przedstawia scenę Chrztu Jezusa, który klęczy przed św. Janem Chrzcicielem.
Cokół i balustradę basenu wykonał z granitu strzelińskiego rzeźbiarz Engelbert Eisenberg ze Strzelina.
W celu przywrócenia wody w fontannie podniesiono pomnik 16 maja 1991r. , aby sprawdzić możliwości techniczne tego przedsięwzięcia. W jego wnętrzu znaleziono ołowianą tuleję, w której znajdowały się dokumenty dotyczące miasta z 1906r. oraz lista 26 fundatorów pomnika z 1909r. . Po sporządzeniu odbitki kserograficznej tych dokumentów dopisano adnotację o aktualnej renowacji, po czym tuleję powtórnie schowano, a pomnik wrócił na dawne miejsce.

do góry

Nowa Ruda Rynek: Zamek

Według Josepha Wittiga początkiem dzisiejszego zamku, jak i też miasta była leżąca na wysokiej skarpie niewielka warownia, która miała strzec przebiegającego doliną Włodzicy szlaku handlowego łączącego Czechy z Ziemią Kłodzką i Śląskiem. Tezę swoją motywuje sytuowaniem innych warowni położonych w dolinach sąsiednich rzek, w oparciu o które powstały późniejsze siedziby feudalne (pałac w Sarnach, ob. Ścinawka Górna, nad rzeką Włodzicą i Ścinawką oraz pałac w Ratnie Dolnym w dolinie rzeki Pośnej). Ponadto Wittig twierdzi, że dzisiejsza Nowa Ruda powstała pierwotnie jako osada służebna u podnóża warowni, na terenie surowym, aby go przystosować do zasiedlenia, należało wyciąć porastający las oraz wykarczować pnie. Stąd też hipoteza związana z herbem przedstawiającym wizerunek wykarczowanego korzenia drzewa.
Pierwsza historyczna wzmianka o zamku pochodzi z 1352r, kiedy to ówczesny właściciel Nowej Rudy, niejaki Hannus Wusthub, sprzedaje włość feudalną przybyłej z pogranicza czesko-łużyckiego rodzinie von Donyn. Dokument wymienia zamek jako "gemauerte Hof zu Newenrode", choć wśród niektórych historyków panuje pogląd, że był to zamek drewniany, ale na kamiennych fundamentach. Za czasów Donynów doszło w 1428r. do najazdu husytów na miasto, w wyniku którego został spalony kościół św. Krzyża oraz noworudzki zamek, a jego właściciele wymordowani.
Zamek został odbudowany przez Wenzela von Donyn, być może już jako budowla murowana. Prawdopodobnie w tym czasie lub na pocz. XVI wieku wzniesiona została wieża strażnicza lub też wieżowa klatka schodowa. W 1472r. dobra Donynów przejmuje Georg von Stillfried, który daje początek rodowi władającemu dobrami noworudzkimi przez 338 lat. Za jego czasów dochodzi do rozbudowy zamku, przeprowadzonej w latach 1536-1550. Prawdopodobnie w tym czasie powstają apartamenty, sklepione izby, komnaty, budynek z piekarnią, budynki z izbami i komnatami na piętrze oraz izdebki koło kamiennych schodów prowadzących do Włodzicy.

W czasie wojny trzydziestoletniej (1618-1648) doszło w 1622r. do najazdu wojsk cesarskich na Nową Rudę, w wyniku którego miasto zostało zniszczone, a zamek spłonął. Prawdopodobnie największego uszczerbku doznało zwrócone ku miastu frontowe skrzydło.
Kolejna, jednocześnie bardziej radykalna przebudowa zamku przypadła na czasy Bernarda II von Stillfried a zrealizowano ją przed 1663r. M.in. wyburzono stare boczne skrzydło południowo-zachodnie i na zachowanych fundamentach wybudowano nowe. W jego przyziemiu umieszczono salę ogrodową i pokoje gościnne. Na piętrze znalazła miejsce sala reprezentacyjna, zwana Salą Antenatów. Skrzydło to jako jedna z wcześniejszych wczesnobarokowych budowli na obszarze ziemi kłodzkiej uznane zostało za pałacowy charakter. Przypuszcza się, że jego twórcą był północnowłoski budowniczy, Andrea Carove, który zastosował rozwiązanie polegające na zaznaczeniu w bryle pałacu sali reprezentacyjnej poprzez podwyższenie północnej części skrzydła i stosując osie okienne z oknami prostokątnymi i z okulusami. Poza kilkoma drobnymi zmianami w wyglądzie zamku przetrwał on w takim kształcie do 1796r. jako budowla złożona ze skrzydeł o charakterze średniowiecznym, przebudowanych w XVI w. oraz wczesnobarokowych budynków.

Ostatnia znacząca przebudowa zamku miała miejsce za czasów Johanna Josepha II von Stillfried. Wówczas dość radykalnie zmieniono układ i wygląd zamku od strony miasta. Przebudowano dwa skrzydła zamku a trzecie, południowo-zachodnie i wczesnobarokowe wykorzystano, by stworzyć, jak na owe czasy, reprezentacyjny, pałacowy i jednocześnie nowoczesny front zamku. Urządzono też nową salę reprezentacyjną. Jednocześnie, chcąc uzyskać przestrzeń do odsłonięcia zamku od strony rynku, wyburzono budynek bramny i pozostałe budynki przy przednim dziedzińcu zamkowym. Od strony miasta ujednolicono wysokość budynku i nakryto go nowym dachem mansardowym. Pomimo występowania różnych form architektonicznych dominującym stylem całego obiektu pozostał późny barok.

Zamek, jako siedziba rodu feudalnego, był wykorzystywany do 1810r. , kiedy to dobra noworudzkie przejęła rodzina von Magnis, która rezydowała w sąsiednim Bożkowie. W latach 1819-1968 w sali reprezentacyjnej zamku mieściła się sala nabożeństw dla noworudzkiej społeczności ewangelickiej. Od lat 80. XIX wieku zamek był siedzibą zarządu nad kopalniami węgla kamiennego, należącymi do Magnisów. Od roku 1901 siedzibę w nim znalazło węglowe gwarectwo "Neuroder Kohlen - und Thonwerke". W tym czasie wnętrza zamku gruntownie odnowiono i przystosowano do działań spółki. Przed 1932 rokiem założono tu muzeum górnictwa. Po 1945r. zamek był siedzibą dyrekcji kopalni węgla kamiennego, a od 1954r. nowo utworzonego powiatu noworudzkiego (do 1975 r.) Następnie przez kilka lat nie był użytkowany a potem znalazł w nim siedzibę noworudzki Zespół Opieki Zdrowotnej (do 2001). Będąc pod zarządem starostwa powiatowego w Kłodzku, został przez nie sprzedany w 2004r. osobie prywatnej.

do góry

Nowa Ruda Rynek: Obiekty dworskie w otoczeniu zamku w latach 1660 - 1945

zabudowa dziedzińca frontowego:
w jej skład wchodził
budynek bramny (tzw. Vorburg), który był przebudowany i nabrał charakteru reprezentacyjnego frontu zamku. Następnie przebudowany, w 1796r. wyburzony. Obok niego znajdowała się także stajnia, ujeżdżalnia, remiza i mieszkania dla służby. W latach 1796-1803 przebudowany na dworski budynek teatralny. Resztki zabudowy zostały w 1889r. wchłonięte przez zabudowę miejską.

ogród przy zamku - składał się z dwóch części i powstał w latach 60. XVII wieku. Pierwsza część, znajdująca się przed zamkiem, miała kształt czworoboku. Część jego była wydzielona metalowym ogrodzeniem na podmurówce. Na niej, na miejscu po pomniku św. Floriana, ustawiono w 1907r. według projektu prof. Segera z Berlina pomnik cesarza Wilhelma I.

drugi ogród znajdował się przy nowym skrzydle zamku i miał kształt bardzo wąskiej i jednocześnie wydłużonej części. Po wojnie na jego miejscu urządzono niewielki skwer i postawiono w 1969r. pamiątkowy obelisk poświęcony młodzieży polskiej poległej w czasie II wojny światowej.

folwark przy zamku - znajdował się na tyłach północno - zachodniej pierzei rynku, w skład którego wchodziły budynki gospodarcze oraz owczarnia. Druga jego część, połączona mostem nad późniejszą ulicą Podjazdową, znajdowała się na wzgórzu Hopfenberg, na miejscu którego wzniesiono później budynki szkoły katolickiej i progimnazjum.

główny ogród ozdobny przy drodze do Broumova - znajdował się przy obecnej ulicy A. Fredry niedaleko rezydencji, u podnóża wzniesienia Haumberg. Powstał prawdopodobnie w latach 1700-1736.
Około 1822r. został sprzedany mieszczanom z Nowej Rudy. W roku 1921 został rozparcelowany, do 1924r. wybudowano na nim osiedle z domami dla górników.

Galeria Nowa Ruda - rynek
Galeria Nowa Ruda - rynek - na starej fotografii

do góry